نحوه ترسیم پلان فونداسیون

پلان فونداسیون چیست؟
پلان فونداسیون، یکی از نقشه‌های سازه است که به منظور تعیین نوع، تعداد، ابعاد و موقعیت پی‌ها، پایه‌‌ها، ستون‌ها، دیوارهای فونداسیون و شناژها مورد استفاده قرار می‌گیرد.
این پلان، در فاز دو نقشه کشی ساختمان، پس از پلان آکس بندی و پلان ستون گذاری ترسیم می‌شود. مهندسان، اطلاعات موجود در نقشه فونداسیون ساختمان را به عنوان مبنای اجرای پی‌ها، بتن مگر و دیگر المان‌های مربوطه در نظر می‌گیرند.

پلان فونداسیون شامل چه اطلاعاتی است؟
المان‌های موجو در پلان فونداسیون‌‌های مختلف با یکدیگر تفاوت دارند. در مجموع، اطلاعات حاصل از ترسیم پلان فونداسیون معمولا شامل موارد زیر می‌شوند:
پی‌های دیوارهای فونداسیون، پایه‌ها و ستون‌‌ها
دیوارهای فونداسیون و شناژها (تیرهای رابط یا کلاف)
پایه‌ها و ستون‌ها
دیوارهای حائل گودبرداری
پارتیشن‌ها و درها
بازکننده‌های موجود در دیوارهای فونداسیون نظیر پنجره، درب، کانا‌ل یا فضای آسانسور
جهت‌گیری، ابعاد و فاصله‌داری تیرچه یا خرپاهای کف
جوی‌های زهکشی و حوضچه‌های جمع‌آوری آب (در صورت نیاز)
دیتیل اجرایی فونداسیون و پی
تمامی ابعاد و نکات تکمیلی المان‌های فونداسیون

ملزومات رسم پلان فونداسین
رسم نقشه فونداسیون ساختمان با استفاده از پلان آکس‌بندی و نقشه‌های پلان کف، پلان موقعیت و پلان دید جانبی انجام می‌گیرد. پیش از شروع ترسیم پلان فونداسیون، پلان کف باید به خوبی بررسی شده و نوع دیوارهای خارجی ساختمان مشخص شوند. به عنوان مثال، در صورت اجرای خانه آجری، فونداسیون آن نیازمند یک پله با عرض 10 سانتی‌متر است. این وضعیت باعث افزایش 20 ساتی‌متری طول و عرض فونداسیون می‌شود. در نتیجه، نوع دیوارها، بر روی المان‌های رسم نقشه فونداسیون ساختمان تاثیرگذار خواهد بود.

انواع فونداسیون سطحی
به منظور ترسیم پلان فونداسیون بهتر است ابتدا با متداول‌ترین انواع فونداسیون آشنا شوید. در این بخش، به معرفی اجمالی فونداسیون باسکولی (منفرد)، فونداسیون نواری و فونداسیون گسترده می‌پردازیم. آشنایی با کلیات این فونداسیون‌ها، درک مناسبی را از المان‌های اصلی در رسم نقشه فونداسیون ساختمان فراهم می‌کند. 
فونداسیون منفرد
فونداسیون باسکولی، فونداسیون کلاف شده یا «فونداسیون منفرد» (Isolated Foundation)، یکی از پرکاربردترین انواع فونداسیون‌های سطحی و از المان‌های سازه‌ای است که به منظور انتقال و توزیع بارهای اعمال شده از هر ستون به زمین مورد استفاده قرار می‌گیرد. این نوع فونداسیون از چندین پی منفرد در زیر محل قرارگیری ستون‌ها تشکیل می‌شود. جدا بودن پی‌ها می‌تواند باعث حرکت نسبی آن‌ها در شرایط بارگذاری دینامیک (باد و زلزله) یا هنگام اعمال بارهای شدید شود. اجرای کلاف‌های رابط یا اصطلاحا شناژ بین پی‌های منفرد، این مشکل را برطرف می‌کند. 
فونداسیون نواری
«فونداسیون نواری» (Strip Foundation)، یکی دیگر از انواع فونداسیون‌های سطحی پرکاربرد در پروژه‌های ساختمان‌سازی است. این فونداسیون از پی نواری بتن مسلح و دیوار بتنی قرار گرفته بر روی پی تشکیل می‌شود. پی نواری مستقیما بر روی زمین قرار می‌گیرد و بارهای منتقل شده از روسازه به دیوارهای فونداسیون را درون زمین توزیع می‌کند. 
فونداسیون نواری از مجموعه پی‌های نواری طولی و عرضی تشکیل می‌شود. به همین دلیل، رسم نقشه فونداسیون ساختمان در این مورد با توجه به عرض پی‌ها و محور اتصال دهنده ستون‌های مجاور انجام می‌گیرد.
فونداسیون گسترده
«فونداسیون گسترده» (Raft Foundation یا Mat Foundation)، یک دال بتنی پیوسته و بزرگ است که با قرارگیری بر روی زمین و زیر المان‌های باربر سازه، بارهای اعمال شده از روسازه را به طور یکنواخت درون زمین توزیع می‌کند. این فونداسیون به عنوان یکی از انواع پی‌های سطحی در نظر گرفته می‌شود که به منظور کنترل نشست ساختمان مورد استفاده قرار می‌گیرد. ترسیم پلان فونداسیون گسترده نسبت به دیگر فونداسیون‌ها ساده‌تر خواهد بود.

ترسیم پلان فونداسیون منفرد
مراحل ترسیم پلان فونداسیون برای پی‌های باسکولی یا منفرد، نسبتا بیشتر از پی‌های سطحی دیگر است. در ادامه، روند کلی رسم نقشه فونداسیون ساختمان برای پی‌های منفرد را توضیح می‌دهیم. پیش از شروع کار، اطلاعات مورد نیاز (ابعاد طراحی‌شده و نقشه‌های فاز 1) را از مهندس محاسب و معمار دریافت کنید.
مرحله اول: ترسیم پلان ستون گذاری
پلان آکس‌بندی و پلان ستون گذاری معماری، مبنای ترسیم پلان فونداسیون هستند. از این‌رو، در قدم اول باید این پلان‌ها را رسم کنید. توجه داشته باشید که این پلان‌ها نیاز به اصلاح جزئی برای رسم نقشه فونداسیون ساختمان دارند. نام‌گذاری خطوط آکس و یادداشت فاصله بین خطوط در اطراف پلان ستون‌گذاری را با فاصله بیشتری از محیط فونداسیون انجام دهید. در این پلان‌ها، نیازی به تیپ‌بندی ستون‌ها و خطوط آکس در داخل محدوده فونداسیون نیست. این کارها برای جلوگیری از شلوغ شدن نقشه فونداسیون انجام می‌شوند. در انتهای این مرحله، محدوده ساختمان را با یک خط پر ضخیم مشخص کنید. تصویر زیر، نمونه‌ای از یک پلان ستون گذاری آماده برای ترسیم پلان فونداسیون را نمایش می‌دهد.


مرحله دوم: محوربندی ستون‌ها
در این مرحله، باید ستون‌های مجاور را با استفاده خطوط محوری به یکدیگر متصل کنید. شاید بخواهید دلیل حذف کردن خطوط آکس‌بندی در مرحله قبلی را بدانید. در پلان‌های بزرگ با تعداد ستون‌های زیاد، تعداد خطوط آکس‌بندی نیز افزایش می‌یابد. به این ترتیب، معمولا علاوه بر خطوط محوری مورد نیاز برای اتصال ستون‌های مجاور، چندین خط اضافی نیز باقی خواهد ماند. بنابراین، حذف خطوط آکس‌بندی در مرحله قبل، از شلوغ شدن و خطاهای احتمالی در رسم نقشه فونداسیون ساختمان جلوگیری می‌کند.



گام سوم:
در مرحله ی سوم برای هر کدام از ستون ها یک فونداسیون منفرد را با توجه به ابعادی که طراح سازه داده است مثل شکل زیر ترسیم می کنیم.
در اینجا فرض بر این است که طراح سازه ابعاد پی های گوشه که در دو ضلع به محدوده زمین می چسبند را ۱.۲×۱.۲ متر
و پی های کناری که یک ضلع آنها به محدوده زمین می چسبند را ۱.۲×۱.۸ متر
و ابعاد پی های وسط که دقیقاً در وسط ساختمان قرار دارند را ۱.۸×۱.۸ متر داده است.



گام چهارم:
حالا که در مرحله ی قبل فونداسیون ها منفرد رو ترسیم کردیم، الان باید این فونداسیون های منفرد را با شناژ به همدیگر متصل کنیم. مهندس محاسب عرض این شناژها را ۶۰ سانتی متر در نظر گرفته است.


گام پنجم:
یک نکته اینجا وجود داره اون هم این هست که اگر ارتفاع فونداسیون های منفرد با شناژ مساوی باشند باید مرز بین فونداسیون منفرد با شناژ طبق تصویر زیر پاک شود. اما اگر ارتفاع فونداسیون منفرد که در اینجا ۶۰ سانتی متر هست با شناژ که ۴۰ سانتی متر می باشد مثل این پروژه برابر و مساوی نبود باید مرز بین آنها و این اختلاف ارتفاع را با نگه داشتن یک خط نشان داد. (دقیقاً مثل تصویر مرحله ی چهارم)


گام ششم:
در مرحله ی بعدی باید بتن مگر را ترسیم کنیم. بتن مگر یک لایه بتن به ضخامت حدود ۱۰ تا ۱۵ سانتی متر است که با عیار ۱۰۰ تا ۱۵۰ کیلوگرم سیمان در هر متر مکعب ساخته می شود و برای محافظت از فونداسیون در برابر عوامل خورنده و به وجود آمدن یک سطح صاف و تراز شده در زیر فونداسیون اجرا می شود.
وقتی که بتن مگر را اجرا می کنیم دقت داشته باشیم که از هر طرف حدود ۱۰ سانتی متر بزرگتر آن را اجرا کنیم تا قالب بندی فونداسیون به راحتی و آسانی انجام شود. پس میاییم و بتن مگر را ۱۰ سانتی متر با یک خط در اطراف فونداسیون و شناژها طبق شکل زیر با خط نازک ترسیم می کنیم.


گام هفتم:
در مرحله ی یکی به آخر مهندس محاسب با توجه به ابعاد و موقعیت قرارگرفتن فونداسیون ها، آنها را تیپ بندی می کند. برای تیپ بندی فونداسیون ها از حرف F که حرف اول کلمه ی foundation هست استفاده می شود.
یک عدد بعد از حرف F نوشته می شود که بیانگر نوع و تیپ آن است بر فرض مثال F-1 و … نشان دهنده تیپ شماره یک می باشد.
حتماً دقت کنید که کد ارتفاعی سطح روی فونداسیون ها را هم بر روی فونداسیون بنویسید. در انتهای ترسیم هم قسمت هایی که خاکریزی می شوند را باید هاشور بزنیم.


گام هشتم:
در مرحله ی آخر جدولی مثل تصویر زیر را در کنار پلان فونداسیون قرار می دهیم که داخل آن ابعاد و مشخصات فونداسیون ها درج می شود.


نحوه ی ترسیم پلان فونداسیون نواری
دقیقاً گام اول و دومی که برای ترسیم پلان فونداسیون منفرد انجام دادیم را هم برای ترسیم فونداسیون نواری انجام می دهیم.

گام سوم:
در این مرحله با توجه به اندازه ای که مهندس محاسب برای عرض نوارها در نظر گرفته است (در اینجا ۱ متر را در نظر گرفته)، ستون ها را با فونداسیون نواری به همدیگر متصل می کنیم.


مرحله چهارم: پخ زدن گوشه‌ها
محل اتصال پی‌های نواری در مرحله قبل به صورت تیز است. این مسئله می‌تواند تمرکز تنش برشی در نواحی مذکور را افزایش دهد. به همین دلیل، معمولا محل اتصال پی‌ها در ترسیم پلان فونداسیون نواری پخ زده می‌شود (تصویر زیر). این کار، مقاومت برشی را در تقاطع پی‌ها افزایش می‌دهد.


گام پنجم:
در مرحله ی آخر هم بتن مگر را ۱۰ سانتی متر بزرگتر از نوارها در داخل ترسیم می کنیم و قسمت هایی که بعداً باید با خاک پر شوند را هم هاشور می زنیم.


ترسیم پلان فونداسیون گسترده
مشابه دو بخش قبلی، برای ترسیم پلان فونداسیون گسترده نیز پلان‌های آکس‌بندی و ستون‌گذاری، به عنوان مبنا در نظر گرفته می‌شوند. بتن‌ریزی فونداسیون گسترده، به صورت صفحه‌ای در زیر تمام ستون‌ها انجام می‌گیرد. به همین دلیل، پلان فونداسیون ساختمان از سه طرف بر روی لبه محدوده ساختمان قرار دارد. مهندس محاسب، ابعاد پلان از طرف چهارم (حیاط) را مشخص می‌کند. در این پلان، نیازی به ترسیم بتن مگر نیست. به دلیل اجرای نسبتا یکنواخت و ساده فونداسیون گسترده، رسم پلان آن ساده است. تصویر زیر، یک نمونه پلان فونداسیون گسترده را نمایش می‌دهد.

مقالات دیگر

_______________________________________________________