معرفی معماری سبک رازی

معماری سبک رازی
شیوه رازی سبکی از معماری ایران است که از دوره سامانیان شروع  و در دوره حکومت های آل زیار، آل بویه، دیلمیان، سلجوقیان، اتابکان، خوارزمشاهیان تا حمله مغول (ایلخانی) ادامه دارد. این شیوه را می‌توان به عنوان یکی از برترین شیوه‌های  معماری ایران زمین دانست؛ چراکه نغزکاری شیوه پارسی، شکوه شیوه پارتی و ریزه کاری شیوه خراسانی باهم در این شیوه پدیدار می‌شوند.

تاریخچه سبک رازی در معماری
آغاز سبک رازی معماری ایرانی هر چند مربوط به شمال ایران است ، اما در ری رواج می یابد و بهترین آثار در آنجا ساخته می شود. شهر ری با « راز » محل رشد و ترقی شیوه رازی است. در این دوره، بنابر نوشته مورخان و سیاحان، ری شهر بسیار آبادی بوده و آنطور که می گویند، این شهر دارای شش هزار مدرسه و چهارصد حمام و هفتصد مناره بوده است.
این ارقام ، دلالت بر بزرگی و عظمت این شهر دارد و به دلیل آنکه ری قبل و بعد از سلاجقه مورد تاخت و تاز و تخریب و غارت قرار گرفته به ویژه زمان مغول و تیمور ، لذا بسیاری از آثار ارزنده شیوه خراسانی و رازی به دست مهاجمان غارتگر تخریب و ویران شده است.
سبک رازی در معماری از زمان آل زیار، شروع و در زمان های آل بویه ، سلجوقیان و اتابکان و خوارزمشاهیان تا زمان حمله مغول ادامه داشته است. همانطور که قبلا اشاره شد، چون هر شیوه جدید متأثر از شیوه های قبلی است. لذا در آغاز، سبک رازی در معماری بعضی از بناها مانند گور امیر اسماعیل سامانی و مزار و مناره ارسلان جاذب در ۳۷ کیلومتری مشهد ( گنبد خانه ای دواشکوبه ( دو طبقه ) دارد ) وجه مشترکی بین سبک خراسانی و رازی دارند.
البته در معماری آرامگاه ارسلان جاذب که از سرداران سلطان محمود غزنوی و شیفتگان فردوسی بود، مقداری از نفوذ هنر بودایی در خراسان را می توان دید. اوج شکوفائی و ترقی سبک رازی در معماری سنتی ایران در عهد سلجوقیان است. معماری سلجوقی نیرومند و حساب شده و دارای ساختاری پیچیده بود و این همه اتفاقی نبود مگر تجلی یک تحول شگرف که در اواخر قرن چهارم با سامانیان آغاز شد.

ویژگی های سبک رازی در معماری
    طرح های دایره، هشت گوش، شش گوش ، چهار گوش … و مربع و مربع مستطیل ، در بناهای این دوره مورد استفاده قرار گرفت میل های راهنما که بعضی از آنها محل دفن بانی آن نیز بوده و تبدیل بناهای مساجد شبستانی به بناهای چهار ایوانی نیز در این دوره صورت گرفت.
    در سبک رازی معماری ایرانی تاق و گنبد بسیار پیشرفت کرد و گونه های چغد تیزدار برای تاق و گنبد بکار رفت بجای تاق ساده آهنگ [ که در شیوه خراسانی باب بود ] از تاق های چهار بخشش ، کاربندی ، تاق كلنبو و تاق چهار ترک بهره گیری شد . اولین نمونه های گنبد های گسسته تار در برج های خرقان در نزدیکی قزوین مشاهده می شود و نوع کاملتر آن نیز بعدها به صورت ترک دار ساخته می شود.
    گنبد گسسته رک نیز که از ویژگی های معماری شمال ایران بود، به ری و سپس به مرکز ایران انتقال می یابد . بهترین نمونه آن، گنبد رک به شیوه رازی میل قابوس یا همان گنبد قابوس است .
    انواع گنبد های خاکی در بناهای مختلف ساخته شده اند، انواع گنبد های دو پوسته پیوسته نیز در بناهائی مثل مسجد برسیان و مسجد جامع اردستان و مسجد جامع زواره ساخته شده اند.
    در سبک رازی معماری ایرانی، ساختمان از بنیاد و پای بست با مصالح مرغوب احداث می شد و خشتهای پخته کوچک و بزرگ و نازک و ستبر نماهای بنا را می آراست.
    انواع نقش های شکسته ( نقش هایی که خطوط مستقیم دارند )، به روشهای مختلف در شیوه رازی ایجاد شده است. گره سازی با آجر و کاشی یا گره سازی در هم از این دوره آغاز می شود. در این نوع گره سازی، قطعاتی از کاشی را به صورت نگین و یا ساده در میان قطعات آجری به کار می بردند که خود موجب جلوه و زیبایی می شده، قدیمی ترین نمونه این کار به شیوه رازی در برج اتابک کرمان است که قطعات کاشی به وسیله گچ دور سازی شده و سپس با گره سازی آجر ، آن را تکمیل کرده اند.

شباهت های سبک خراسانی و رازی
در پایان شیوه خراسانی بناهایی وجود دارد که بیش‌تر به سبک رازی شباهت دارند. بنای مقبره امیر اسماعیل سامانی، مزار ارسلان جاذب و مناره ایاز با وجود اشتراک زمانی با سبک خراسانی، بناهای نخستین در شیوه رازی محسوب میگردند. سبک رازی مشخصات معماری گذشته را در کاربری‌های جدید به کار برد. در این دوره با فراوانی‌های انواع معماری روبرو هستیم. در این سبک از معماری‌های قبل از اسلام الگو گرفته شده و ساخته گردیده‌اند.

اتمام سبک رازی
آنچه مسلم است دوره رازی را می‌توان رنسانسی برای ایران قدیم به حساب آورد. اما متأسفانه با حمله مغول به این کشور اکثر آثار این دوره نابود گردید.
دونالد ویلبر معماری سلجوقی را شکل ابتدایی سبک ایرانی مغولی می‌داند. محمد کریم پیرنیا این شیوه را سبک آذری نامیده است. شیوه آذری را می‌توان بر معماری اسلامی ایرانی در دوره ایلخانان (مغول) منطبق ساخت. پیرنیا می‌نویسد پس از اینکه هولاکو در سال ۶۵۷ق/۱۲۵۹م در مراغه مستقر شد، معماری ایرانی ترقی کرد. در پی دگرگونی‌های سیاسی، اجتماعی و اقتصادی در جامعه شیوه رازی نیز تغییر کرد و پایان یافت و سرانجام سبک آذری زاده شد.

بناهای سبک رازی
    مقبره ی امیر اسماعیل سامانی در بخارا
    گنبد سرخ مراغه
    مقبره ی امیر ارسلان جاذب در مشهد
    برج رسگت در سواد کوه مازندران
    برج لاجیم در مازندران
    برج طغرل در شهر ری
    برج علاءالدین تکش در ورامین
    برج مقبر ه های خرقان در همدان
    برج اردکان در گرگان
    برج مهمان دوست در دامغان

خرید کتابهای دست دوم مهندسی عمران

خرید کتاب دست دوم معماری

خدمات گروه معماری هفت:
گروه معماری هفت متشکل از مهندسان معمار خبره در زمینه های زیر در خدمت شما عزیزان است:
طراحی ساختمان مسکونی
طراحی ساختمان اداری
طراحی ویلا
طراحی نما
اصلاح پلان
انجام پایان نامه معماری
انجام پروپوزال معماری
شیت بندی

با ما تماس بگیرید... 09122257213

مقالات دیگر

_______________________________________________________