معرفی سبک معماری اصفهانی

سبک اصفهانی در معماری (Isfahani style)
سبک اصفهانی در معماری از شهر اصفهان شروع می شود و مورد توجه قرار می گیرد. معماری اصفهان به دلیل موقعیت خاص جغرافیایی، سابقه دیرین تاریخی دارد و بنابر نظریاتی سابقه و قدمت آن به قبل از دوره اسلامی می رسد.

تاریخچه سبک معماری اصفهان
این سبک  از اواسط قرن نهم ، پس از انتقال پایتخت به شهر اصفهان ، به روی کار آمد. شاه عباس صفوی برای اینکه مرکز جدیدی برای قدرت خود ایجاد کند تصمیم گرفت پایتخت ایران را از قزوین به اصفهان منتقل کند. برای متمرکز کردن قدرت سیاسی و نظامی ، او لازم دانست تا شهر اصفهان را بازسازی کند و به نوعی چهره رسمی تر و پایتخت تری به آن ببخشد. بعنوان یک مرکز قدرت ، شهر اصفهان در آن دوره هنوز شهرسازی نشده بود بنابراین شاه عباس به سادگی می توانست آن را به آن پایتختی که در ذهن داشت تبدیل کند. جایی که بتواند سه قدرت اصلی حکومت خود را یک جا جمع کند که این اتفاق در میدان نقش جهان افتاد:
    قدرت مذهبی که در مسجد شاه و مسجد شیخ لطف الله به تصویر کشیده شد.
    قدرت بازرگانی که بازار بزرگ اصفهان نشانگر آن است.
    و قدرت پادشاهی که می توان آن را در کاخ عالی قاپو که در کنار دو قدرت دیگر در میدان نقش جهان اصفهان قرار گرفته دید.
سبک معماری که به معماری اصفهان مشهور شد پس از دوره صفوی یعنی در دوره زندیه ، افشار و اوایل قاجار نیز همچنان باقی ماند. اما با روی کار آمدن سلسله قاجاریه در قرن دوازدهم و دنبال کردن معماری مدرن تر که اغلب به تقلید از معماری غرب بوجود آمده بود، کم کم معماری اصفهان یا معماری صفوی از دور خارج شد. هرچند امروزه همچنان در اغلب مواقع معماری ایرانی را با این سازه ها و سبک می شناسند.
معماری اصفهان با ساخت کاخ ها و سپس مساجد آغاز شد. کاخ ها برای اقامت شاهان و مساجد برای گردهم آمدن مردمان عادی. پس از آن این سبک معماری به یک مجموعه شهری که شامل مسجد ، مدرسه ، کاروانسرا ، حمام و بازار می شد تبدیل شد. به نوعی مرکزیت شهر با این کار مشخص می شد. این الگو را می توان در بسیاری از شهرها از جمله اصفهان و یزد مشاهده کرد. اگرچه در برخی از این شهرها برخی از ابنیه دیگر وجود ندارند اما می توان در کنار بازار بزرگ شهرها مسجد ، مدرسه و حمام نیز دید.

مهمترین ویژگی های سبک اصفهانی در معماری
1- ساده شدن طرح ها که در بیشتر ساختمان ها، فضا ها یا چهار پهلو ( مربع ) هستند یا مستطیل
2- در شیوه آذری با بکارگیری یک هندسه قوی، طرح های پیچیده ای ساخته شدند اما در سبک اصفهانی در معماری سنتی ایرانی، هندسه ساده و شکل ها و خط های شکسته بیشتر بکار می رفت.
3- در معماری اصفهان پلان ساختمان ها دارای پیش آمدگی و پس رفتگی کمتری شد، ولی از شیوهٔ اصفهانی در معماری به بعد ساخت گوشه های پخ در ساختمان ها رایج تر شد.
4- همچنین پیمون بندی و بهره گیری از اندام ها و اندازه های یکسان در ساختمان بیشتر شد.
5- سادگی طرح در بناها هم آشکار بود. نیارش سبک اصفهانی در معماری ایرانی، همه گونه تاق ها و گنبدها را بکار گرفت. گنبد های گسسته میان تهی در بیشتر ساختمان های معماری اصفهان به زیبایی دیده می شوند.

آرایه در معماری اصفهان
معماری اصفهان از همه آمود های شیوه های پیشین بهره گیری کرده است. البته تغییراتی برای سرعت دادن به پروژه ها در استفاده از کاشی سنتی دادند. و بیشتر از کاشی هفت رنگ بجای کاشی تراش ( معرق ) بهره گیری کردند. از خصوصیات سبک اصفهانی در معماری ایرانی عبارتند از:
سادگی پلان ها و طرح ها؛ که خیلی ساده می شوند و اغلب چهارگوش ( مستطیل و مربع ) هستند و یا کلا شکل هندسی شکسته چند ضعلی دارند، ولی آنچه به طور مثال: در شیوه آذری فرورفتگی و برجستگی در تعداد زیادی از بناها از جمله مدرسه غیاثیه خرگرد می بینیم.
محدودیت زمانی و کمبود متخصص تاثیراتی روی سبک اصفهانی در معماری ایرانی داشته است. کاشی های خشت بزرگ هفت رنگ به جای کاشی معرق استفاده استفاده شده است. در مسجد امام (مسجد شاه سابق) سر در آن با کاشی معرق است، ولی داخل آن به دلیل طولانی شدن کار با کاشی هفت رنگ کار شده است.

آثار مهم معماری شیوه اصفهانی
1- کاخ چهل ستون قزوین
2- ارسن نقش جهان اصفهان
3- مسجد امام اصفهان
4- مسجد شیخ لطف‌الله
5- کاخ عالی قاپو
6- کاخ هشت بهشت (کوشک هشت بهشت)
7- کاخ چهل ستون اصفهان
8- مدرسه چهارباغ
9- پل الله وردیخان (سی و سه پل)
10- پل خاجو
11- مدرسه خان شیراز
12- مدرسه و مسجد آقا بزرگ کاشان
13- مسجد وکیل شیراز

بررسی 5 نمونه سبک معماری اصفهانی
همانطور که از نامش پیداست مشخص است که اغلب ساختار های مشهور معماری اصفهان را می توان در شهر اصفهان یافت. با این حال معماری معروف به معماری اصفهان یا صفوی در سایر شهرها نیز یافت می شود. در اینجا به معرفی 5 نمونه مشهورترین این بنا ها می پردازیم.
مسجد شیخ لطف الله
مسجد شیخ لطف الله یکی از مشهورترین مساجد ایران است که به سبک معماری اصفهان ساخته شده است. این مسجد در بخش شرق میدان نقش جهان قرار گرفته و از ویژگی های مهم آن می توان به گنبد آن که در ارتفاع 12 متری قرار گرفته اشاره کرد. از دیگر ویژگی های معماری سبک اصفهان که در این سازه به چشم می خورد کاشی کاری ها و طرح های اسلیمی آبی رنگی است که شکوه و جلال خاصی به این بنا بخشیده است. مسجد شیخ لطف الله در اصل برای استفاده خصوصی شاه ساخته شده بود ، به همین دلیل است که نسبت به مسجد امام کوچک تر است و هیچ مناره ای ندارد.



کاخ عالی قاپو
کاخ عالی قاپو در ضلع غربی میدان نقش جهان و روبروی مسجد شیخ لطف الله ساخته شده است. این کاخ شش طبقه دارد و ارتفاع آن 48 متر است. هر طبقه با ویژگی خاصی ساخته شده که در آن ها می توان سبک معماری اصفهانی را نیز دید. از جمله دیوار نگاره های رضا عباسی که شامل تصاویری از حیوانات، نقوش پرندگان و گل ها می شود. این نوع تزیینات و ریزه کاری ها با روی کار آمدن معماری اصفهانی رونق گرفت و در بسیاری از ساختارهای این دوره و حتی دوره های بعد نیز به چشم می خورد.



مسجد و مدرسه آقابزرگ کاشان
همانطور که به آن اشاره شد سبک معماری اصفهان فقط در این شهر دیده نمی شود. نمونه آن در شهر کاشان در مسجد و مدرسه آقابزرگ به چشم می خورد. مسجد و مدرسه آقابزرگ یک مجموعه شامل دو بنا است که در کنار یکدیگر قرار گرفته اند و این مجموعه را به سه بخش مسجد ، مدرسه و شبستان تقسیم کرده اند. از مشخصه های این مجموعه گنبد بزرگ آن است. برخلاف سایر بناهای گنبددار که گنبد آن ها به روی دیوار ساخته شده است، گنبد این بنا به روی مجموعه ای از ستون ها واقع شده است و از سه سمت دیوار ندارد. نقوش و طراحی های دیواری و گنبد دوپوسته این بنا از ویژگی های معماری اصفهانی در این ساختار هستند.



مجموعه وکیل شیراز
شیراز نیز یکی از شهرهایی است که در آن می توان بناهایی که ساختار اصفهانی یا معماری صفوی دارند را دید. یکی از مهم ترین ها در این شهر مجموعه وکیل شیراز است که شامل بازار ، حمام و مسجد می شود. بازار این مجموعه نیز به سبک سایر بازار هایی که در معماری اصفهان دیده می شود ساخته شده است. دالان های تو در تو و حجره های متعدد . همچنین قرار گرفتن حمام و مسجد در کنار این بازار بزرگ نیز یکی دیگر از ویژگی هاییست که از سبک معماری اصفهان الهام گرفته شده است.



بازار بزرگ اصفهان
بازار بزرگ اصفهان یکی از قدیمی ترین بازار های خاورمیانه است که می توان آن را از اولین بنا های ساخته شده به سبک معماری اصفهان دانست. چرا که در شکل گیری شهر اصفهان در دوره صفوی نقش مهمی داشته است. بازار بزرگ جایی بود که در گذشته بازرگانان در آن تردد می کردند و به داد و ستد می پرداختند. با رونق این کسب و کار بازار نیز وسعت بیشتری پیدا کرد و به بازار قیصریه مشهور شد. در دوره صفویه این بازار یکی از مجلل ترین مراکز خرید ایران به شمار می رفت که دیوار ها و سقف آن با جلال و شکوه خاصی تزیین شده بودند. نقاشی ها و گچبری ها از جمله مهم ترین ویژگی های معماری سبک اصفهانی به شمار می رفتند که به خوبی در این بازار بزرگ دیده می شود.



جمع بندی
دوره صفوی را شکوه رونق معماری و هنر در ایران می دانند. اگرچه تا پیش از آن نیز ساختار های و سبک های معماری دیگر وجود داشت که در نوع خود چشمگیر و مشهور بودند، اما معماری صفوی تحولی در شهرسازی ایجاد کرد و از آنجایی که این تحول از شهر اصفهان آغاز شد، این سبک معماری به سبک معماری اصفهان شهرت یافت. اگرچه در معماری مدرن امروز دیگر خبری از گنبد های رنگی و کاخ های پر از ستون دوره صفوی نیست اما همچنان تماشای این بنا های قدیمی و پر رمز و راز برای ایرانیان و سایر مردمان جهان لذت بخش است.

خرید کتابهای دست دوم مهندسی عمران

خرید کتاب دست دوم معماری

خدمات گروه معماری هفت:
گروه معماری هفت متشکل از مهندسان معمار خبره در زمینه های زیر در خدمت شما عزیزان است:
طراحی ساختمان مسکونی
طراحی ساختمان اداری
طراحی ویلا
طراحی نما
اصلاح پلان
انجام پایان نامه معماری
انجام پروپوزال معماری
شیت بندی

با ما تماس بگیرید... 09122257213

مقالات دیگر

_______________________________________________________