اصول طراحی مجتمع مسکونی

تعریف مجتمع مسکونی
مجتمع مسکونی مجموعه‌ای است از واحدهایی کنار هم در یک مساحتی بزرگ، که هر کدام از واحدها مالکیت جداگانه دارند و گرداگرد یک منطقه با مشاعات مشترک حصار شده‌اند. یک شهرک مسکونی معمولاً بالای بیست واحد را در خود جای می‌دهد و هر خانواده‌ای که در این شهرک در حال زندگی‌ است، نیازها و انتظارات متفاوتی دارد که باید به آن توقعات پاسخ داده شود.
داشتن زمین بازی برای کودکان، طراحی مناسب برای رفت‌وآمد سالمندان، داشتن فضایی امن و زیبا برای گذراندن اوقات فراغت ساکنین، امکانات ورزشی مناسب، از مجموعه امکانات موردنیازی است که در طراحی مجتمع مسکونی باید جای داده شود.

تفاوت آپارتمان و مجتمع مسکونی
آپارتمان به یک ساختمان چند طبقه با واحدهای مستقل که می‌تواند کاربری تجاری یا اداری داشته باشد گویند؛ اما مجتمع مسکونی، اجتماع چندین واحد در یک سازه بزرگ را معنی می‌دهد. مالکیت واحدهای آپارتمانی به طور کل برای یک شخص یا یک ارگانی می‌باشد، و واحدها به متقاضیان اجاره یا رهن و حتی فروخته می‌شوند؛ اما در یک مجتمع مسکونی مالکیت هر واحد مسکونی برای فرد خریدار می‌باشد و برای مدیریت و اداره یک مجتمع مسکونی لازم است که مالکان هر واحد با اتحادیه املاکی‌های آن منطقه و با دادن هزینه، قراردادی برای مدیریت آنجا وضع کنند.
از دیگر تفاوت‌های فاحش یک آپارتمان و یک مجتمع مسکونی، ورودی ساختمان‌ها و مشاعاتش می‌باشد. یک آپارتمان معمولاً یک ورودی برای افراد پیاده و یک ورودی ماشین‌رو برای پارکینگ دارد؛ اما در یک مجتمع مسکونی عموماً چندین مسیر ورودی به داخل شهرک برای دسترسی به امکانات شهرک مثل لابی، باشگاه، ورودی و خروجی پارکینگ و دیگر امکانات یک شهرک مسکونی بنا کرده‌اند. به طور کل وسعت و امکانات رفاهی یک شهرک مسکونی بسیار بزرگ‌تر از یک آپارتمان می‌باشد.

نکات مهم در ساخت و طراحی مجتمع مسکونی
در این بخش به بررسی نکاتی در طراحی مجتمع مسکونی با شرایط مطلوب و ایده‌آل می‌پردازیم، که رعایتشان برای مهندسین طراحی و معماری و عمرانی، حیاتی و بسیار اثربخش است:
در نظر گرفتن سایت مناسب برای شهرک مسکونی
قبل از احداث یک مجتمع مسکونی باید به موقعیت و سایت آن توجه داشته باشیم، تا ساکنین از  امکانات اطراف مجتمع برای برطرف کردن نیازها و احتیاجات روتین و ضروری‌شان بهره‌مند شوند و بتوانند با دسترسی آسان پاسخگوی نیازهای خود باشند.
_ زمینی که در آن ساختمان بنا می‌شود باید خاک مقاوم و استوار داشته باشد.
_ سایت انتخابی باید به حد کافی وسیع و پرنور باشد.
_ زمین مورد نظر در یک موقعیت در حال توسعه و یا توسعه یافته قرار داشته باشد.
_ موقعیت زمین و وجود همسایگان ساختمان‌های مجاور طوری نباشد که آسایش و آرامش را از ساکنین سلب کند.
_ درای سیستم‌های خدمات شهری مثل سیستم آب‌ و‌ فاضلاب، خطوط تلفن، برق و اینترنت باشد.
_ دسترسی مناسب و سریع به امکانات حمل و نقل عمومی مثل اتوبوس، تاکسی و مترو داشته باشد.
دسترسی مطلوب
از مورد عوامل پراهمیت در طراحی مجتمع مسکونی، دسترسی ایده‌آل می‌باشد. افراد ساکن در یک مجتمع انتظار دارند در سریع‌ترین زمان و کوتاه‌ترین راه، به دیگر نقاط ساختمان مثل پارکینگ، محوطه و امکانات بیرونی، لابی، آسانسور و غیر دسترسی داشته باشند. نکاتی که مربوط به دسترسی مطلوب هنگام طراحی مجتمع مسکونی‌اند و باید به آن پرداخته شود عبارتند از:
_ داشتن جای کافی برای پارکینگ ساکنین و مهمانان‌ آنها
_ دسترسی به فضای بیرون و بازی کودکان
_ دسترسی سریع ساکنین از پارکینگ به واحد مورد نظر
_ در دسترس بودن بدون پیچیدگی و سریع ساکنین به وسایل حمل و نقل عمومی
_ جدا کردن مسیر رفت‌وآمد افراد پیاده و سواره
طراحی ایمن و امنیت بالا
امنیت و ایمنی معنا و مفهوم گسترده‌ای را در بر می‌گیرد، برای ساخت یک شهرک مسکونی مهمترین ویژگی آن حس امنیت و آسایش به ساکنین آنجاست. امنیت شامل ایمن بودن از بلایا و اتفاقات طبیعی مثل زلزله، طوفان، سیل و آسایش داشتن از سرقت، مزاحمت افراد غریبه و همچنین سر و صدا و آلودگی و همهمه شهر است. مواردی که یک طراح معمار برای پروژه مجتمع مسکونی باید لحاظ کند شامل موارد زیر است.
_ استحکام بنا و رعایت اصول ایمنی هنگام وقوع زلزله و یا آتش سوزی.
_ داشتن امنیت و حریم ورود برای افراد غریبه به مجتمع مسکونی.
_ در نظر گرفتن تمهیدات در شرایط اضطراری مانند کارگزاری شیر آتش نشانی یا کپسول‌های آتش‌نشانی و همچنین کارگذاری سیستم هوشمند حساس به دود و آتش.
ـ داشتن پله خروج اضطراری
حفظ حریم شخصی
_ حس امنیت و آرامش از جمله مسائلی است که در طراحی مجتمع مسکونی، معمار باید به آن توجه ویژه کند؛ شامل داشتن حریم خصوصی و قرارگیری مناسب فضاها بین ساکنین مجتمع می‌باشد.
_ داشتن لابی برای انتظار مهمانان پس از تایید صاحب‌خانه.
_ داشتن مکانی برای جلسه و معاشرت بین ساکنین مجتمع.
_ وجود وسیله‌ای مانند دوربین یا آیفون برای بررسی یک طرفه برای ساکنین مجتمع.
_ داشتن حد و مرز مشخص بین بخش‌های خصوصی، نیمه خصوصی و عمومی.
_ مرزبندی مشخص برای ممانعت از وارد شدن افراد غریبه.
محوطه سازی و فضای سبز
امکان داشتن فضای سبز در طراحی مجتمع مسکونی از مواردی است که باعث ایجاد فضایی دلنشین و چشم نواز برای ساکنین و همچنین کودکان و تعامل بین یکدیگر می‌شود.
پارکینگ
داشتن مکانی مناسب و وسیع که دسترسی مناسب برای عموم ساکنین داشته باشد، برای پارک خودرو یا موتور سیکلت ساکنین و یا مهمانان آن‌ها بخشی الزامی در طراحی یک مجتمع مسکونی به شمار می‌آید تا بتوانند از امنیت وسیله خود اطمینان داشته باشند.

طبقات مجاز در مجتمع مسکونی
هنگام طراحی مجتمع مسکونی باید به موقعیت زمین و تعداد طبقاتی که مجاز به ساختش هستیم دقت کنیم، برای اینکه تکلیفمان در این موضوع روشن شود باید بتوانیم محاسباتش را انجام دهیم. در قدم اول باید به قوانین و مقررات شهرداری و محدودیت‌هایی که در ساخت طبقات وضع کرده اطلاعات کافی داشته باشیم همه این موارد بستگی به این دارد که ملک ما در کدام منطقه و موقعیت جغرافیایی با چه عرض خیابانی قرار دارد. عرض خیابان‌ها و کوچه‌ها در هر شهر متفاوت است.
زمانی که ملک ما در موقعیت یک کوچه شش متری قرار گرفته شهرداری مجوز ساخت بیشتر از دو طبقه همراه با یک زیر زمین را نمی‌دهد. اگر عرض کوچه بین شش تا هشت متر باشد اجازه ساخت سه طبقه و برای کوچه‌های هشت تا ده متری ساخت چهار طبقه مجاز می‌باشد.
اگر ملک ما در خیابان قرار گرفته باشد باز هم متفاوت خواهد بود؛ در خیابان‌های با عرض ده تا دوازده متر اجازه ساخت پنج طبقه با زیرزمین و یا چهار طبقه با پیلوت را می‌توان گرفت و به خیابان‌هایی که عرضش به بیش از دوازده متر می‌رسد، مجوز ساخت شش طبقه به همراه زیرزمین را می‌دهند که می‌توانند پنج طبقه همراه با یک پیلوت نیز بنا کنند.
همچنین علاوه بر عرض خیابان و کوچه عواملی مانند اینکه چه ساختمان‌هایی اطراف آن زمین بنا شده و اینکه خاک آن زمین مقاومت ساختن تا چند طبقه را دارد عوامل تاثیرگذاری هستند که شهرداری برای مجوز تعداد طبقات آن را لحاظ می‌کند. به خاطر افزایش تقاضا از جانب مردم و رشد جمعیت افرادی هستند که اقدام به ساخت طبقات اضافی می‌کنند و در صورتی که برای این کار توافق بین سازنده و مامور شهرداری صورت نگیرد، شهرداری مجاز است مجازات و جریمه‌هایی که قانون برای این گونه موارد در نظر گرفته را پیاده کند.

تیپولوژی  رایج در مجتمع های مسکونی
بلوك‌هاي محيطي با فضاي باز مشترك
در این گونه حياط نيمه خصوصي در مركز بلوكها گنجانده مي شوند كه در آنجا فعالیتهائی نظیر درختكاري، استراحت و تعامل ساكنان و بازی كودكان صورت می گیرد. چنین فضايي به ساكنان آپارتمان اجازه مي دهد به فضاي محوطه بیرونی دسترسي بیشتری داشته باشند كه براي کل آپارتمانها بعنوان يك فضای عمومی تلقی مي شود. گاهي اوقات براي افراد غيرساكن امکان ورود به حياط مرکزی وجود ندارد یعنی حياط تنها در اختيار ساكنان می باشد.



بلوك‌هاي محيطي با حياط هاي خصوصي و فضاي باز مشترك
در این گونه آپارتمانهاي طبقه همكف در بلوك‌هاي محيطي مي توانند حياط هاي خصوصي در بخش پشتي خود داشته باشند و ساكنان كه در طبقات ديگر زندگي مي كنند به فضاي عمومي دسترسي داشته باشند


بلوك‌هاي پراکنده یا نقطه‌ای
— نوعي محيط مسكوني ايجاد كنند كه تهویه مناسب و نور را براي خانه‌ها فراهم آوردد.
— از آنچه كه بعنوان محدوديت‌هاي محيط‌هاي خياباني كسل كننده قرن نوزدهم تصور مي شد، دوراست.
— افزایش روزافزون ماشين را در خود جاي دهند.
— فنون، تكنولوژي‌ها و مصالح جديد ساختمان سازي را بكار می بندد.
    تسهیلاتی جهت روش زندگي جمعی فراهم می آورند.
    بلوك‌هاي آزاد(پراکنده) كارآمدترين مكانيسم را براي نيل به تراكم مطلوب فراهم مي آورند
در این گونه اگر فرآيندهاي مديريتي ضعيف باشد، این بلوك‌ها مي‌توانند به فضاهاي باز کم کاربرد تبدیل شود که صرفاً فضای مابین بلوك‌ها را تشکیل می دهد كه ممكن است از نظارت ضعيف و كاربرد نامناسب نیز رنج ببرند. بلوک‌های پراکنده می توانند با سایر آپارتمان‌هائی كه براي تعريف خيابان يا فضاي عمومي وجود دارند، تركيب شود. بلوك‌هاي اين چنين مي توانند بسيار بلند باشند. اگرچه در شهرهاي اروپا بلوك‌هاي آزاد پنج طبقه‌اي نيز معمول است كه به ساكنان اجازه مي دهند رابطه بي واسطه تري با فضاهاي مجاور داشته باشند


بلوك‌هاي خطي
    چيدمان‌هاي بلوكي خطي در اوايل قرن بيستم مطرح شد و هنوز هم عموميت دارد. اين چیدمان نوعي گونه‌بندي متشكل از آپارتمان‌ها است كه بطور ويژه در بخش‌هايي از اروپا مرسوم بوده است و اين حقيقت را منعكس مي‌كند كه جهت‌گيري فضاي زندگي به سمت نور خورشيد اولويت بالايي دارد.
    در این گونه پشت آپارتمان‌ها روبه بخش جلويي آپارتمان دیگر است يا آپارتمانها در سراسر خيابان يا مسير پياده رو رو به همديگر است.



اَبر بلوك‌ها
در این گونه از طراحی مجتمع مسکونی، طراحان اغلب بلوک‌های پیرامونی را شكل می دهند كه ساير بلوکها و فضاهاي باز را احاطه كرده يا از آنها محافظت می نمايند. اين گونه زمانی استفاده می شود که مكان موجود براي ساخت و ساز درمجاورت بافتي مشكل ساز همچون جاده هاي شهري بزرگ يا خطوط ريلي قرار دارد. این گونه طراحی اجازه مي دهد که محيط ايمن تر و ساكت تری تحقق يابد. آپارتمانهاي موجود در بلوكهای پیرامونی(محافظت كننده) گاهي اوقات روبه‌خيابان می باشد. در برخی مواقع نیز این‌گونه وقتي در نظر گرفته می شود كه مكان موجود با چشم انداز زیبائی احاطه شده باشد.



اصول طراحی مجتمع مسکونی
معابر در ضوابط طراحی شهرک مسکونی
بر اساس ضوابط طراحی شهرک مسکونی ، در طراحی معابر باید به مواردی که در ادامه بررسی می شوند، دقت نمود. مسیر عابران پیاده از سواره باید به طور کامل مجزا باشد. مسیر عابرین پیاده باید با جدول و موانعی نسبت به مسیر عبور خودرو ها محافظت شود. طراحی معبر باید به گونه ای باشد که دسترسی افراد بعد از پیاده شدن از ماشین تا داخل بلوک ها در کوتاه ترین فاصله ممکن باشد. نوع کفسازی معابر باید با مصالح مقاوم و ماندگار بوده و سطوح لغزنده و لیز به وجود نیاورد.
تعداد محل پارک در اطراف بلوک ها باید معادل ۷۵ درصد تعداد واحد های مسکونی باشد. بر اساس ضوابط طراحی شهرک مسکونی ، هر اتومبیل به سطح خالص ۱۲/۵ مترمربع جای پارک نیاز دارد. معابری که به محل های پارک دسترسی دارد، باید حداقل ۵/۵ متر عرض داشته باشد.
محرمیت و ایمنی در اصول طراحی شهرک مسکونی
در فضای شهرک مسکونی مرز بین عرصه های مختلف باید به طور کامل مشخص باشد. شهرک های مسکونی شامل فضاهای مانند فضای سبز شامل باغچه ها و فضایی مخصوص نشستن، محل بازی کودکان و طراحی مسیرهای پیاده روی و دوچرخه سواری می باشد. برای بررسی مسائل محرمیت در طراحی بلوک ها می توان گفت بر اساس ضوابط طراحی شهرک مسکونی ، فاصله پنجره تا پنجره بین دو ساختمان حداقل 21 متر در نظر گرفته می شود. فاصله 21 متر بین دو بلوک، در صورتی اندازه اصولی و استاندارد در نظر گرفته می شود که هیچ گونه معبر و فضای عبوری بین دو بلوک وجود نداشته باشد.
ورودی در ضوابط طراحی شهرک مسکونی
یکی از نکات بسیار مهم در ضوابط طراحی شهرک مسکونی ، طراحی ورودی آن می باشد. دعوت کننده بودن ورودی و از طرفی طراحی خلاقانه و زیبای آن بسیار مهم است. ورودی مجتمع مسکونی باید به گونه ای شاخص بوده و مسیر های دسترسی به آن نیز به طور کامل مشخص باشد. در بخش ورودی بر اساس اصول طراحی شهرک مسکونی بخش نگهبانی برای کنترل رفت و آمد و تامین امنیت ساکنین قرار دارد. این بخش از شهرک به معرفی هویت فضا می پردازد و از همین رو طراحی صحیح آن از اهمیت بالایی برخوردار است.
اصول طراحی محلات در شهرک مسکونی
در طراحی محلات از ساخت معابر طولانی باید پرهیز نمود. اگر بین محلات از مسیرهای طولانی استفاده می شود بهتر است با الگو های منحنی و سرعت گیر های برجسته این مسیر ها را تعدیل کرده و از ایجاد امکان دویدن در این مسیرها جلوگیری نمود. در طراحی معابر بین محلات باید تا حد امکان از ایجاد تقاطع پرهیز کرده و مسیر های خوانا و ساده ای طراحی کرد. همچنین طبق ضوابط طراحی شهرک مسکونی ، معابر باید با زاویه های درست و باز با هم برخورد داشته باشند و به این ترتیب دید کافی در همه مسیر ها وجود داشته باشد.
محوطه در ضوابط طراحی شهرک مسکونی
محوطه بخش مهمی از شهرک مسکونی به شمار می رود که طراحی اصولی آن کمک زیادی به بهبود کیفیت فضا می کند. این فضاها مابین عناصر مصنوع مانند بلوک های مجتمع قرار گرفته و خود می توانند با کمک عناصر طبیعی یا مصنوعی طراحی و ساخته شوند. طبق اصول طراحی شهرک مسکونی ، این فضاها باید با توجه به نیاز کاربران ساخته و پرداخته شود و به پس مانده بخش های ساخته شده تبدیل نشود.
ضوابط طراحی سایت در شهرک مسکونی
در طراحی سایت یا زمین پروژه بر اساس ضوابط طراحی شهرک مسکونی لازم است نکاتی را در نظر داشته باشید. در ادامه به بررسی این موارد پرداخته می شود. سطح زیربنای تمامی واحد های مسکونی در بیشترین حالت برابر ۱۲۰ درصد نسبت به سطوح زمین های مجاور می باشد. سرانه زمین ناخالص برای هر واحد مسکونی به طور میانگین حدود ۱۰۰ متر مربع است. کوچک ترین واحد مسکونی که در شهرک ها طراحی و ساخته می شود بر اساس اصول طراحی شهرک مسکونی ، ۸۰ متر مربع در نظر گرفته می شود. بیشترین سطح اشغال در طبقه همکف ۳۵ درصد کل زمین است. بخش هایی مانند نگهبانی، سرویس بهداشتی، استخر یا فضاهای سرپوشیده مانند فضای تفریحی کودکان شامل این سطح اشغال نمی شود. سطح اشغال کل همکف در بلوک های مسکونی ، به علاوه سطوح اشغال جای پارک در محوطه بر اساس ضوابط طراحی شهرک مسکونی ، نباید از ۶۰ درصد کل زمین تجاوز کند.

خرید کتابهای دست دوم مهندسی عمران

خرید کتاب دست دوم معماری

خدمات گروه معماری هفت:
گروه معماری هفت متشکل از مهندسان معمار خبره در زمینه های زیر در خدمت شما عزیزان است:
طراحی ساختمان مسکونی
طراحی ساختمان اداری
طراحی ویلا
طراحی نما
اصلاح پلان
انجام پایان نامه معماری
انجام پروپوزال معماری
شیت بندی

با ما تماس بگیرید... 09122257213

مقالات دیگر

_______________________________________________________