ضوابط طراحی مجتمع تجاری
ضوابط طراحی مجتمع تجاری
ضوابط عمومی
حداقل مساحت هر واحد تجاری 12 متر مربع می باشد.
حداقل عرض دهنه تجاری 3 متر تعیین شده است.
ارتفاع واحدهای تجاری واقع در همکف حداکثر 5/5 متر و حداقل 4 متر تعیین می شود.
در طبقه همکف عرض راهروهای دو طرفه حداقل 5 متر و یک طرفه حداقل 3 متر است.
حداقل عرض راهروی جلوی واحدهای تجاری یکطرفه در طبقات بالای همکف 2 متر است.
عرض راه پله بصورت یکطرفه حداقل 2 متر و بصورت دو طرفه حداقل 1/5 متر در نظر گرفته شود، و فاصله راه پله از دورترین واحد تجاری نباید از 20 متر تجاوز کند.
به ازای هر 10 واحد تجاری یا 200 متر مربع سطح زیربنا، احداث یک واحد سرویس بهداشتی شامل یک توالت و دستشویی الزامی است.
احداث نیم طبقه در مجموعه های تجاری مجاز نمی باشد.
مقررات ساختمانی
زيرزمين با كاربرى انبارى در صورتيكه ارتفاع آن از جدول خيابان تا زير سقف 1/20 بيشتر نباشد و پا به صورت پاركينگ باشد در كليه كاربريها جزء تراكم ساختمانى محسوب نمىشود.
سطح زيربناء در طبقه همكف تا ميزان 100 درصد مساحت عرصه مىتواند باشد.
سطح كل طبقات: در مركز محله حداكثر تا ميزان 250 درصد و در مركز ناحيه حداكثر تا ميزان 350 درصد مساحت عرصه مىتواند باشد.
رعايت عقب نشينى جانبى نسبت به پلاكهاى مجاور در ساختمانهاى تجارتى تا چهار طبقه باشد عقب نشينى نسبت به پلاكهاى مجاور 2 متر از روى طبقه همكف الزاميست.
تبصره 1: سطح زير بنا در طبقه همكف معادل 100 درصد مساحت زمين مىتواند باشد. در ساير طبقات نيز پس از رعايت عقب نشينى جانبى و عقب نشينىهاى محدوديت ارتفاع نيز مجاز است كه بقيه سطح هر طبقه )طبقات اول و دوم و...( به زير بنا اختصاص يابد مشروط به اينكه سطح كل زير بنا از سطح زيربناى مجاز 250 درصد و 350 درصد تجاوز ننمايند.
تبصره 2: قطعات واقع در كاربردى تجارتى تفریحی در صورتيكه عقب نشينى جانبى ميسر نباشد مىتواند حداكثر در دوطبقه جمعاً 200 درصد زير بنا احداث گردد. مشروط به اينكه محدوديت ارتفاع بعد از طبقه همكف نسبت به عرض گذرگاه آن رعايت گردد.
در مجموعههاى تجارتى تفریحی كه در سطح كل معادل 40 درصد قطعات باقيمانده در تجارت محله به صورت دو طبقه 100 درصد و در تجارت ناحيه سه طبقه 100 درصد و مجموعاً 300 درصد احداث بنا شود و 40 درصد فضاى باز پاسخگوى پاركينگ بوده و نياز به احداث پاركينگ نخواهد بود. زيرزمين نيز به صورت انبارى در پلاكهاى فوق با رعايت ساير ضوابط و مقررات بلامانع مىباشد.
سطح كل طبقات مساوى با 500 درصد سطح كل زمين
سطح طبقه همكف و اول حداكثر 100 درصد كل زمين مىتواند با استفاده در اين نوع ساختمانهاى تجارتى عقب شىء جانبى نسبت به پلاكهاى مجاور از طبقه اول به بعد به متراژ 2 متر بايستى رعايت شود.
تبصره 1: سطح زير بنا در طبقه همكف و اول معادل 100 درصد مساحت زمين باشد. در ساير طبقات نيز پس از رعايت عقب نشينى جانبى و عقب نشينى محدوديت ارتفاع نسبت به عرض ممر مىتوان باقيمانده سطح هر طبقه )طبقات 2 و 3...) به زير بنا اختصاص داده شود. مشروط بر اينكه سطح كل زير بنا از سطح مجاز از 500 درصد تجاوز ننمايد.
چنانچه در پلاكهاى تجارتى تصد احداث ساختمان به صورت مختلط تجارتى و مسكونى باشد، بايستى از ضابطه مسكونى يا تراكم زياد يعنى 240 درصد استفاده شود كه در اين حالت در طبقه همكف تا ميزان 60 درصد سطح كل زمين را مىتوان به تجارتى اختصاص داد.
تبصره 2: حداكثر ارتفاع طبقه همكف در تجارت محله و ناحيه 4/5 متر و در تجارت شهرى 5/5 متر مىباشد.
تبصره 3: احداث پله فرار و آسانسور در ساختمانهاى تجارتى بيش از سه طبقه الزاميست.
تبصره 4: در ساختمانهاى عمومى )تجارتى و خدماتى( بيش از 600 متر مربع رامپ ورود و خروج و سرويسهاى لازم جهت معلولين بايستى پيش بينى گردد.
تبصره 5: اتاقك مخصوص موتورخانه آسانسور در پشت بام و خر پشته در ساختمانهاى ادارى و تجارتى تا حداكثر مساحت 25 متر مربع جز سطح زير بنا محاسبه نمىشود، لذا مشمول پاركينگ نيست.
رعایت محدودیت ارتفاع
لف. ساختمانهاى و اقع در حاشيه خيابانهايى كه عرض آن 30 متر ارتفاع نياز به رعايت محدوديت ارتفاع ندارد.
ب. ارتفاع ساختمانهاى واقع در حاشيه خيابانهاى كمتر از 30 متر نبايد از عرض خيابان مربوط تجاوز نمايد و در صورتيكه ارتفاع از عرض خيابان بيشتر باشد مىبايست به همان ميزان عقب نشينى نمايد به عبارت ديگر ارتفاع ساختمان در داخل زاويه 45 درجه از ضلع مقابل خيابان قرار گيرد.
ج. ارتفاع ساختمانهاى با دو يا چند بر به گذرگاههاى با عرض كمتر از 30 متر، حداكثر ارتفاع ساختمان گذرگاه كمتر از 7 متر تا حدود زير زمين يا پيلوت و دو طبقه بالاى آن نياز به عقب نشينى جانبى ندارد و مازاد آن مشمول مقررات مربوط به عقب نشينى جانبى (3/5 متر از محور گذرگاه( خواهد بود و پس از رعايت اين مقررات تابع مقررات بند »ب« در مورد گذرگاه با عرض بيشتر خواهد بود، به اين معنى كه ارتفاع نسبت به گذرگاهى كه داراى عرض بيشتر است تعيين خواهد شد و حداكثر ارتفاع اين قبيل ساختمانها پس از رعايت عقب نشينى مذكور در بالا در بر گذرگاه با عرض كمتر از هفت متر تا حداكثر 32 متر خواهد بود و به ازاء هر طبقه اضافه ارتفاع از 32 متر بايستى 4 متر نسبت به بر قبلى عقب نشينى داشته باشند.
ارتفاع ساختمانها با حداقل يك بر به خيابان با عرض 30 متر و بيشتر و يك يا چند بر به گذرگاه كمتر از 30 متر:
چنانچه خيابان كمتر از 30 متر بيشتر از 12 متر باشد ساختمان احتياج به رعايت محدوديت ارتفاع ندارد.
و چنانچه عرض خيابان كمتر از 30 متر بين 7 تا 12 متر باشد حداكثر ارتفاع اين قبيل ساختمانها سى و دومتر خواهد بود و به ازاء هر طبقه ارتفاع از ارتفاع 32 متر بايستى چهار متر عقب نشينى داشته باشد.
ز. چنانچه عرض خيابان كمتر از هفت متر باشد بعد از زيرزمين يا پيلوت، احداث حداكثر دو طبقه مجاز مىباشد. چنانچه احتياج به احداث طبقه سوم و چهارم و... باشد، رعايت عقب نشينى در طبقه سوم (تا عمق 3/5 متر از محور گذرگاه) الزامى است و پس از رعايت اين مقررات تابع مقررات بند «ب» در بالا مىباشد.
ضوابط طراحی:
ارتفاع طبقات
ارتفاع طبقات در واحدهای بزرگ ۵-۴ متر و در مورد واحدهای کوچک ۳ متر و بستگی به نوع سرویس ها دارد. ارتفاع طبقات برای مشتریان باز دارنده بوده و برای کارمندان خسته کننده است . مغازه ها بر نور طبیعی متکی نیستند بلکه نور مصنوعی همراه با تهویه مکانیکی در آنها تامین می شود.
ارتفاع طبقه از مبداء تراز زمین ۵-4/5 و در فوقانی ترین طبقه 4/5-3 است.
در واحدهای فروشگاههای بزرگ مساحت کف را ممکن است برای کمد و پیشخوان به کار برد و بقیه مساحت در ۱۰ متر مربع برای هر ۱۵ نفر تخصیص داده شده است.
ورودی و خروجی
در ساختمانی که مساحت مفید کف آن بیش از ۱۵۰۰ مترمربع است تمامی حیاط ها باید دارای ورودی خروجی باشند و ورودی و خروجی باید حتی الا مکان از یکدیگر دور باشند . ورودیها و گذرگاهها: حداقل ارتفاع و عرض ورودی در طبقه همکف mm ۳۷۰۰ است. حداکثر فاصله هر نقطه از ورودی باید m ۲۵ باشد.
ورودی پاساژ تقریباً ۵/۳ متر ارتفاع و پهنا دارد . اگر خروجی پیاده به حیاط باز می شوند قسمت فروش تقریباً ۸۰ سانتی متر پهنا لازم دارد.
خروجی ها به حیاط هنگامی به حساب می آیند که ورودی یا گذرگاه به پهنای تقریباً ۴ متر یا دو پاساژ هر کدام ۵/۳ متر پهنا داشته باشند . پهنای خروجی ۵/۱ متر و در زیر زمین ۱/۱ متر باشد.
پهنای درها به قرار زیر است:
تا ۵۰۰ نفر معادل ۱ متر برای هر ۱۲۰ نفر
تا ۱۰۰۰ نفر معادل ۱ متر برای هر ۱۵۰ نفر
بالای ۱۰۰۰ نفر معادل ۱ متر برای هر ۲۰۰ نفر
کریدور
پهنای کریدور و دربها تقریباً ۵/۱ متر است.
ظرفیت کریدور:
حد شرایط رفت و آمد عبارت از P/m3/0 است. P/m به معنی نفر بر متر مربع می باشد. در شرایط تراکم بیشتر جمعیت، افراد همیشه قادر نیستند با سرعت طبیعی خود راه بروند و حتی نمی توانند از افرادی که آهسته تر راه می روند سبقت بگیرند. تراکم جمعیت قابل قبول برای طراحی محوطه های سیرکولاسیون مردم p/m 4/1 است.
تحت بیشتر از این تراکم، جمعیت بیشتر افراد آهسته تر از سرعت طبیعی خود راه می روند و این موضوع ممکن است، ایجاد ناراحتی کند. برای مسافت های کوتاه در طول مسیر تا حدود m3000 تراکم بیشتری برای جمعیت مجاز است اما به شرطی که در پیش و بعد از این مسافت پر تراکم (مانع ) فضاهای بازتر با عرض بیشتر وجود داشته باشد. در مورد کریدورهایی که عرضشان تقریباًm 1/2 است ظرفیت رفت و آمد متناسب با عرض کریدور است . در گذرگاههای باریکتر، ۲ نفر نمی توانند از یکدیگر سبقت بگیرند
حداقل عرض پیشنهادی برای گذرگاه اصلی عبارت از 1/98متر و برای گذرگاه فرعی 0/99متر است .
ویترین ها
ویترین قسمتی از مغازه جهت ارائه و نمایش اجناس می باشد که یا به صورت شیشه ای برای مغازه ای لباس، کفش، جواهر و … یا به صورت ویترین های باز برای مغازه های مویه فروشی، سبزی فروشی، سوپر و غیره عمل می کند. مساحت این ویترین با توجه به نوع کاربری مغازه ها متفاوت می باشد که از ۱۰% تا ۶۰% سطح مغازه متغیر می باشد.
ویترین ها ممکن است به داخل مغازه باز شوند یا با دیوار عقبی شیشه ای با جنس محکم و تیره محصور باشند، که در این صورت دسترسی برای دکور و تزئین ویترین ها لازم است و باید این دسترسی سریع و آسان ویترین به مثابه یک نمایشگاه کوچک جهت ارائه اجناس به مشتریان عمل می کند که باید از نظر شکل و فرم و دید و نور دارای شرایط جلب مشتری باشد
ارتباطات عمودی: پله برقی
عرض پله‌برقی: پلهبرقیها معمولاً در سه اندازه mm 600،mm 800 و mm 1000 از نظر عرض پله ساخته می‌شوند. در پله‌برقی‌های با عرض mm 600 روی هر پله فقط یک نفر جا می‌گیرد، اما در پله‌های با عرض mm 800 در صورتی که یک نفر روی پله ایستاده باشد ؛ نفر پشت سر می‌تواند از او عبور کند ؛ یا دو نفرچسبیده به هم کنار هم جای گیرند. معمولاً بیشترین سفارش مربوط به پله‌های با عرض mm 800 هستند. در پلهبرقیها، پیاده‌روهای متحرک و رمپ‌های با عرض پله mm 1000، دو نفر به راحتی روی هر پله جا می‌گیرند. اما در مرکز تجاری شلوغ، فرودگاه‌ها و پایانه‌های مسافری که از پیاده رو متحرک و رمــپ استفاده می‌کنند؛ سعــی می‌شود که از حدکثــر عرض پله یعنی mm 1400 استفاده شود که علاوه بر امکان حرکت چرخ‌های دستی، افراد کناری براحتی می‌توانند عبور کنند.
شیب پله‌برقی: زاویه شیب پله‌برقی در صورتی که ارتفاع پله‌برقی (فاصله کف تا کف دو طبقه متوالی) کمتر از 6 متر باشد، نمی‌تواند بیش از °35 باشد. این در حالی است که اکثر شرکت‌های سازنده پلهبرقیها را فقط با دو زاویه °30 و °35 می‌سازند.
ارتباطات عمودی: پلکان، آسانسور
پلکان:
در ديوارهاى خارجى با خروجى به بيرون از هر قسمت طبقه بالا دو رشته پله كه يكى از آنها در فاصله 25 مترى است لازم مىباشد. اتاقهاى مجاور نزديك يك رشته پلكان به فاصله كمتر از 15 متر بايد تعبيه گردد.
عرض کف پله 30 سانتیمتر و حداکثر ارتفاع آن 17 سانتیمتر باشد. حداقل عرض پله 120 سانتیمتر باشد. نصب دست انداز در طرفین پله الزامی است.
آسانسور:
در ساختمانهای عمومی که برای دسترسی به طبقات از آسانسور استفاده می شود وجود حداقل یک آسانسور قابل استفاده برای معلولان روی صندلی چرخ دار الزامی است .
حداقل فضای انتظار در جلوی آسانسور در هر طبقه سانتی متر 150*150 است .
ارتباطات عمودی: رمپ و نقاله مسافرتی
رمپ:
حداقل عرض سطح شيبدار 120 سانتى متر
براى سطوح شيبدار با طول 3 متر ماكزيمم شيب 8 درصد و عرض مطلوب 120 سانتى متر كه هر چه به اين طول اضافه شود به ازاى هر متر 5 سانتى متر افزايش عرض مفيد و 0/5 درصد كاهش شيب خواهيم داشت. براى بر 9 متر سطح شيبدار )(يك) 1 پاگرد با عمق حداقل عرض شيب لازم است.
نقاله مسافرتی:
عرض نقاله مسافرتى مانند عرض پله برقى بوده و تحت ضوابط زواياى شيب 5-8 درجه و حداكثر مجاز 0/9 متر بر ثانيه است و در زاويههاى 8-12 درجه سرعت مجاز 0/75 متر بر ثانيه است. ظرفيت رفت و آمد در نقاله همانند پله برقى است.
پارکینگ
تامین یک واحد پارکینگ به ازاي هر 50 متر مربع زیربنای تجاری الزامی است.
احداث زیرزمین در کاربری تجاری به منظور استفاده ( پارکینگ انباری، مرکز، تاسیسات و سیستم های گرمایش و سرمایش، آسانسور، برق و... ) بلامانع است و مساحت آن جزو تراکم ساختمانی محسوب نمی گردد. مساحت زیرزمین حداکثر برابر سطح اشغال در همکف تعیین می گردد.
ضوابط فضا برای معلولین
ورودیها
ورودی اصلی باید برای استفاده معلولان نیز در نظر گرفته شود، و به سواره رو یا پارکینگ ساختمان دسترسی مناسب داشته باشد.
ورودی ساختمان حتی الامکان همسطح پیاده رو باشد.
پیاده رو منتهی به ورودی معلولان باید با علائم حسی مشخص شود.
حداقل عمق فضای جلو ورودی 140 سانتیمتر است.
وجود سایه بان به عرض حداقل 140 سانیمتر بر روی فضای جلو ورودی الزامی است.
حداقل عرض بازشوها در ورودی ساختمان 160 سانتیمتر باشد.
راهرو
حداقل عرض راهرو 140 سانتیمتر باشد.
کف راهروها باید غیر لغزنده باشد و از نصب کفپوشها با پرز بلند نیز خودداری شود.
در صورت وجود اختلاف سطح در کف راهرو باید ارتباط با سطح شیبدار به صورت مناسبی تأمین گردد.
بازشوها (در و پنجره)
حداقل عرض مفید هر لنگه در برای عبور صندلی چرخدار 80 سانتیمتر باشد.
در مورد درهایی که به خارج باز می‌شوند تأمین دید کافی الزامی است.
حداکثر ارتفاع دید از کف تمام شده 100 سانتیمتر باشد.
درها باید دارای پاخور به ارتفاع 20 سانتیمتر باشند.
در صورت استفاده از درهای چرخان، گردشی، کشویی، پیش بینی یک در معمولی به عرض مفید حداقل 80 سانتیمتر در جوار آنها برای استفاده معلولان الزامی است.
کلیه درها باید به سهولت باز و بسته شوند.
دستگیره درها باید از نوع اهرمی بوده و فاصله داخلی بین آن و سطح در 5/3 تا 7 سانتیمتر باشد.
حداقل فاصله بین دو در متوالی چنانچه هر در به یک جهت باز شوند 200 سانتیمتر، چنانچه هر دو قسمت به سمت خارج باز شوند 120 سانتیمتر و چنانچه هر دو به داخل باز شوند 280 سانتیمتر باشد.
درها باید حتی المقدور بدون آستانه باشند. در صورت اجبار حداکثر ارتفاع آستانه 2 سانتیمتر باشد.
به منظور تسهیل در حرکت، پیش بینی حداقل 150 سانتیمتر سطح هموار در هر دو سوی در و 30 سانتیمتر در طرفین آن الزامی است.
ارتفاع دستگیره پنجره از کف حداکثر 120 سانتیمتر باشد.
کلیه درها و پنجره‌ها که تا کف دارای شیشه هستند در مقابل ضربه صندلی چرخدار محافظت و از شیشه مقاوم ساخته شوند.
پله
وجود علایم حسی در کف، قبل از ورود به قفسه پله برای هشدار به نابینایان الزامی است.
عرض کف پله 30 سانتیمتر و حداکثر ارتفاع آن 17 سانتیمتر باشد.
حداقل عرض پله 120 سانتیمتر باشد.
نصب دست انداز در طرفین پله الزامی است.
ارتفاع دست انداز از کف پله برای کودکان 60 سانتیمتر و برای بزرگسالان 85 سانتیمتر باشد.
حداکثر قطر میله دست انداز اعم از گرد یا صاف 5/3 سانتیمتر و حداقل فاصله آن از دیوار 4 سانتیمتر باشد.
لبه پله کاملاً غیر لغزنده بوده و به وسیله اختلاف رنگ قابل تشخیص باشد.
نصب هر گونه لبه پله غیر همسطح و گردکردن لبه پله ممنوع است.
در کناره‌های عرضی پله، تعبیه لبه مخصوص برای جلوگیری از لغزش عصا الزامی است.
پاخور پله باید بسته باشد و پیشامدگی لبه پله از پاخور نباید بیش از 3 سانتیمتر باشد.
حداکثر تعداد پله بین دو پاگرد باید 12 پله باشد.
حداقل عمق پاگرد پله 120 سانتیمتر و در پله‌های دو جهته هم عرض پله باشد.
سطح شیبدار
حداقل عرض سطح شیبدار 120 سانتیمتر باشد.
برای سطوح شیبدار تا 3 متر طول حداکثر شیب 8 درصد با عرض 120 سانتیمتر باشد.
در سطوح شیبدار بیش از سه متر طول (تا حد مجاز 9 متر) در ازای هر متر افزایش طول 5 سانتیمتر به عرض مفید آن اضافه و 5/0 درصد از شیب کاسته شود.
پیش بینی یک پاگرد به عمق حداقل 120 سانتیمتر و در هر 9 متر طول الزامی است. در سطوح شیبدار دوجهته، عرض پاگرد برابر عرض سطح شیبدار خواهد بود.
کف سطح شیبدار باید غیرلغزنده باشد.
سطوح شیبدار و ورودی ساختمان باید مسقف باشد.
نصب میله دستگرد در طرفین سطح شیبدار الزامی است.
ارتفاع میله دستگرد از کف سطح شیبدار برای شخص نشسته 75 سانتیمتر، برای شخص ایستاده 85 سانتیمتر و برای کودکان 60 سانتیمتر باشد.
حداکثر قطر میله دستگرد 5/3 سانتیمتر و حداقل فاصله بین آن و دیوار 4 سانتیمتر باشد.
آسانسور
در ساختمانهای عمومی که برای دسترسی به طبقات از آسانسور استفاده می‌شود وجود حداقل یک آسانسور قابل استفاده برای معلولان روی صندلی چرخدار الزامی است.
آسانسور باید همسطح ورودی و یا در دسترس بلامانع صندلی چرخدار قرار گیرد.
حداقل فضای انتظار در جلو آسانسور در هر طبقه 150×150 سانتیمتر مربع باشد.
آسانسور قابل استفاده برای معلولان باید مشخصات زیر را داشته باشد:
عرض مفید 80 سانتیمتر .
مجهز به دو در کشویی با چشم الکترونیکی.
ابعاد مفید اتاقک آسانسور 110×140 سانتیمتر .
نصب دستگیره کمکی در دیواره‌های آسانسور در ارتفاع 75 سانتیمتر از کف اتاقک الزامی است.
در محلهای پر تردد معلولان ارتفاع دکمه‌های کنترل کننده آسانسور حداکثر 120 سانتیمتر، حداقل برجستگی آن 5/1 سانتیمتر و حداقل قطر آن 2 سانتیمتر و نیز برای استفاده نابینایان قابل تشخیص باشد.
فضاهای بهداشتی
در قسمتهایی از ساختمانهای عمومی که معلولان تردد می‌نمایند تعبیه سرویس بهداشتی مخصوص آنان الزامی است.
حداقل اندازه سرویس بهداشتی 170×150 سانتیمتر مربع می‌باشد و قابلیت گردش صندلی چرخدار در این فضا الزامی است.
در سرویس بهداشتی باید به بیرون باز شود و گشودن آن در مواقع اضطراری از بیرون امکانپذیر باشد.
نصب کاسه مستراح به ارتفاع 45 سانتیمتر از کف الزامی است.
نصب دستگیره‌های کمکی افقی در طرفین کاسه مستراح به ارتفاع 70 سانتیمتر از کف و 20 سانتیمتر جلوتر از لبه جلویی کاسه الزامی است.
نصب دستگیره‌های کمکی عمودی با فاصله 30 سانتیمتر از جلو کاسه و 40 سانتیمتر بالاتر از نشیمن مستراح به روی دیوار مجاور اجباری است. دامنه نوسان میله‌های عمودی 80 تا 120 سانتیمتر باشد.
نصب دستگیره اضافی بر روی قسمت داخلی در به ارتفاع 80 سانتیمتر از کف و 25 سانتیمتر فاصله از محور لولا الزامی است.
دستشویی سرویسهای بهداشتی باید به نوعی نصب شوند که بدون جابه جایی فرد معلول از روی مستراح توسط وی قابل استفاده باشد.
ضوابط شهرداری
مجموعه اي از واحد هاي تجاري در يك قطعه زمين به صورني كه تعدادي از واحد هاي تجاري و خدمات انتفاعي مستقيماً در جوار معبر واقع نشوند و از طريق هال يا راهروي داخلي بنا داراي دسترسي باشند، پاساژ ناميده مي شوند. بنابراين تعدادي از آنها مي توانند به وسيله دسترسي هاي داخلي مورد مراجعه قرار گيرند.
حداقل 40 درصد زير بنا بايد به فضاي آمدو شد عمومي ( راهروها و فضاها ي باز از جمله فضاي باز مركزي ساختمان ) اختصاص يابد.
سرويس عمومي براي كسب و مراجعين به ازاي هر دو مغازه يك سرويس ضرورت دارد.
داخل هر مغازه نيز حداقل 50 درصد براي مراجعين بايد در نظر گرفنه شود .
وجود و فضاي باز متقابل براي امكان پذيري جريان هوا در طراحي بايد مورد رعايت قرار گيرد.
عرض پله ها نمي تواند از 150 سانتيمتر كمتر باشد و در صورتي كه تعداد واحد هاي تجاري در مجتمع بيش از 20 واحد باشد به آزاد هر 10 واحد به عرض پله معادل 30 سانتيمتر اضافه شود.
هماهنگي بين تابلوها و خط زير و تيرين در طراحي مي بايد مراعات شود.
عرض راهرو ها بايد حداقل 250 سانتيمتر باشد. در صورتي كه طول راهرو و مذكور بيش از 5 متر باشد به ازاي هر متر طول معادل 20 سانتيمتر به عرض ياد شده اضافه گردد.
احداث واحد تجاري در زير زمين مشروط به تامين پاركينگ مجاز است.
حداقل مساحت هر واحد تجاری 12 متر مربع می باشد.
حداقل عرض دهنه تجاری 3 متر تعیین شده است.
ارتفاع واحدهای تجاری واقع در همکف حداکثر 5/5 متر و حداقل 4 متر تعیین می شود.
در طبقه همکف عرض راهروهای دو طرفه حداقل 5 متر و یک طرفه حداقل 3 متر است.
حداقل عرض راهروی جلوی واحدهای تجاری یکطرفه در طبقات بالای همکف 2 متر است.
عرض راه پله بصورت یکطرفه حداقل 2 متر و بصورت دو طرفه حداقل 1/5 متر در نظر گرفته شود، و فاصله راه پله از دورترین واحد تجاری نباید از 20 متر تجاوز کند.
به ازای هر 10 واحد تجاری یا 200 متر مربع سطح زیربنا، احداث یک واحد سرویس بهداشتی شامل یک توالت و دستشویی الزامی است.
احداث نیم طبقه در مجموعه های تجاری مجاز نمی باشد.
مقررات ساختمانی
زيرزمين با كاربرى انبارى در صورتيكه ارتفاع آن از جدول خيابان تا زير سقف 1/20 بيشتر نباشد و پا به صورت پاركينگ باشد در كليه كاربريها جزء تراكم ساختمانى محسوب نمىشود.
سطح زيربناء در طبقه همكف تا ميزان 100 درصد مساحت عرصه مىتواند باشد.
سطح كل طبقات: در مركز محله حداكثر تا ميزان 250 درصد و در مركز ناحيه حداكثر تا ميزان 350 درصد مساحت عرصه مىتواند باشد.
رعايت عقب نشينى جانبى نسبت به پلاكهاى مجاور در ساختمانهاى تجارتى تا چهار طبقه باشد عقب نشينى نسبت به پلاكهاى مجاور 2 متر از روى طبقه همكف الزاميست.
تبصره 1: سطح زير بنا در طبقه همكف معادل 100 درصد مساحت زمين مىتواند باشد. در ساير طبقات نيز پس از رعايت عقب نشينى جانبى و عقب نشينىهاى محدوديت ارتفاع نيز مجاز است كه بقيه سطح هر طبقه )طبقات اول و دوم و...( به زير بنا اختصاص يابد مشروط به اينكه سطح كل زير بنا از سطح زيربناى مجاز 250 درصد و 350 درصد تجاوز ننمايند.
تبصره 2: قطعات واقع در كاربردى تجارتى تفریحی در صورتيكه عقب نشينى جانبى ميسر نباشد مىتواند حداكثر در دوطبقه جمعاً 200 درصد زير بنا احداث گردد. مشروط به اينكه محدوديت ارتفاع بعد از طبقه همكف نسبت به عرض گذرگاه آن رعايت گردد.
در مجموعههاى تجارتى تفریحی كه در سطح كل معادل 40 درصد قطعات باقيمانده در تجارت محله به صورت دو طبقه 100 درصد و در تجارت ناحيه سه طبقه 100 درصد و مجموعاً 300 درصد احداث بنا شود و 40 درصد فضاى باز پاسخگوى پاركينگ بوده و نياز به احداث پاركينگ نخواهد بود. زيرزمين نيز به صورت انبارى در پلاكهاى فوق با رعايت ساير ضوابط و مقررات بلامانع مىباشد.
سطح كل طبقات مساوى با 500 درصد سطح كل زمين
سطح طبقه همكف و اول حداكثر 100 درصد كل زمين مىتواند با استفاده در اين نوع ساختمانهاى تجارتى عقب شىء جانبى نسبت به پلاكهاى مجاور از طبقه اول به بعد به متراژ 2 متر بايستى رعايت شود.
تبصره 1: سطح زير بنا در طبقه همكف و اول معادل 100 درصد مساحت زمين باشد. در ساير طبقات نيز پس از رعايت عقب نشينى جانبى و عقب نشينى محدوديت ارتفاع نسبت به عرض ممر مىتوان باقيمانده سطح هر طبقه )طبقات 2 و 3...) به زير بنا اختصاص داده شود. مشروط بر اينكه سطح كل زير بنا از سطح مجاز از 500 درصد تجاوز ننمايد.
چنانچه در پلاكهاى تجارتى تصد احداث ساختمان به صورت مختلط تجارتى و مسكونى باشد، بايستى از ضابطه مسكونى يا تراكم زياد يعنى 240 درصد استفاده شود كه در اين حالت در طبقه همكف تا ميزان 60 درصد سطح كل زمين را مىتوان به تجارتى اختصاص داد.
تبصره 2: حداكثر ارتفاع طبقه همكف در تجارت محله و ناحيه 4/5 متر و در تجارت شهرى 5/5 متر مىباشد.
تبصره 3: احداث پله فرار و آسانسور در ساختمانهاى تجارتى بيش از سه طبقه الزاميست.
تبصره 4: در ساختمانهاى عمومى )تجارتى و خدماتى( بيش از 600 متر مربع رامپ ورود و خروج و سرويسهاى لازم جهت معلولين بايستى پيش بينى گردد.
تبصره 5: اتاقك مخصوص موتورخانه آسانسور در پشت بام و خر پشته در ساختمانهاى ادارى و تجارتى تا حداكثر مساحت 25 متر مربع جز سطح زير بنا محاسبه نمىشود، لذا مشمول پاركينگ نيست.
رعایت محدودیت ارتفاع
لف. ساختمانهاى و اقع در حاشيه خيابانهايى كه عرض آن 30 متر ارتفاع نياز به رعايت محدوديت ارتفاع ندارد.
ب. ارتفاع ساختمانهاى واقع در حاشيه خيابانهاى كمتر از 30 متر نبايد از عرض خيابان مربوط تجاوز نمايد و در صورتيكه ارتفاع از عرض خيابان بيشتر باشد مىبايست به همان ميزان عقب نشينى نمايد به عبارت ديگر ارتفاع ساختمان در داخل زاويه 45 درجه از ضلع مقابل خيابان قرار گيرد.
ج. ارتفاع ساختمانهاى با دو يا چند بر به گذرگاههاى با عرض كمتر از 30 متر، حداكثر ارتفاع ساختمان گذرگاه كمتر از 7 متر تا حدود زير زمين يا پيلوت و دو طبقه بالاى آن نياز به عقب نشينى جانبى ندارد و مازاد آن مشمول مقررات مربوط به عقب نشينى جانبى (3/5 متر از محور گذرگاه( خواهد بود و پس از رعايت اين مقررات تابع مقررات بند »ب« در مورد گذرگاه با عرض بيشتر خواهد بود، به اين معنى كه ارتفاع نسبت به گذرگاهى كه داراى عرض بيشتر است تعيين خواهد شد و حداكثر ارتفاع اين قبيل ساختمانها پس از رعايت عقب نشينى مذكور در بالا در بر گذرگاه با عرض كمتر از هفت متر تا حداكثر 32 متر خواهد بود و به ازاء هر طبقه اضافه ارتفاع از 32 متر بايستى 4 متر نسبت به بر قبلى عقب نشينى داشته باشند.
ارتفاع ساختمانها با حداقل يك بر به خيابان با عرض 30 متر و بيشتر و يك يا چند بر به گذرگاه كمتر از 30 متر:
چنانچه خيابان كمتر از 30 متر بيشتر از 12 متر باشد ساختمان احتياج به رعايت محدوديت ارتفاع ندارد.
و چنانچه عرض خيابان كمتر از 30 متر بين 7 تا 12 متر باشد حداكثر ارتفاع اين قبيل ساختمانها سى و دومتر خواهد بود و به ازاء هر طبقه ارتفاع از ارتفاع 32 متر بايستى چهار متر عقب نشينى داشته باشد.
ز. چنانچه عرض خيابان كمتر از هفت متر باشد بعد از زيرزمين يا پيلوت، احداث حداكثر دو طبقه مجاز مىباشد. چنانچه احتياج به احداث طبقه سوم و چهارم و... باشد، رعايت عقب نشينى در طبقه سوم (تا عمق 3/5 متر از محور گذرگاه) الزامى است و پس از رعايت اين مقررات تابع مقررات بند «ب» در بالا مىباشد.
ضوابط طراحی:
ارتفاع طبقات
ارتفاع طبقات در واحدهای بزرگ ۵-۴ متر و در مورد واحدهای کوچک ۳ متر و بستگی به نوع سرویس ها دارد. ارتفاع طبقات برای مشتریان باز دارنده بوده و برای کارمندان خسته کننده است . مغازه ها بر نور طبیعی متکی نیستند بلکه نور مصنوعی همراه با تهویه مکانیکی در آنها تامین می شود.
ارتفاع طبقه از مبداء تراز زمین ۵-4/5 و در فوقانی ترین طبقه 4/5-3 است.
در واحدهای فروشگاههای بزرگ مساحت کف را ممکن است برای کمد و پیشخوان به کار برد و بقیه مساحت در ۱۰ متر مربع برای هر ۱۵ نفر تخصیص داده شده است.
ورودی و خروجی
در ساختمانی که مساحت مفید کف آن بیش از ۱۵۰۰ مترمربع است تمامی حیاط ها باید دارای ورودی خروجی باشند و ورودی و خروجی باید حتی الا مکان از یکدیگر دور باشند . ورودیها و گذرگاهها: حداقل ارتفاع و عرض ورودی در طبقه همکف mm ۳۷۰۰ است. حداکثر فاصله هر نقطه از ورودی باید m ۲۵ باشد.
ورودی پاساژ تقریباً ۵/۳ متر ارتفاع و پهنا دارد . اگر خروجی پیاده به حیاط باز می شوند قسمت فروش تقریباً ۸۰ سانتی متر پهنا لازم دارد.
خروجی ها به حیاط هنگامی به حساب می آیند که ورودی یا گذرگاه به پهنای تقریباً ۴ متر یا دو پاساژ هر کدام ۵/۳ متر پهنا داشته باشند . پهنای خروجی ۵/۱ متر و در زیر زمین ۱/۱ متر باشد.
پهنای درها به قرار زیر است:
تا ۵۰۰ نفر معادل ۱ متر برای هر ۱۲۰ نفر
تا ۱۰۰۰ نفر معادل ۱ متر برای هر ۱۵۰ نفر
بالای ۱۰۰۰ نفر معادل ۱ متر برای هر ۲۰۰ نفر
کریدور
پهنای کریدور و دربها تقریباً ۵/۱ متر است.
ظرفیت کریدور:
حد شرایط رفت و آمد عبارت از P/m3/0 است. P/m به معنی نفر بر متر مربع می باشد. در شرایط تراکم بیشتر جمعیت، افراد همیشه قادر نیستند با سرعت طبیعی خود راه بروند و حتی نمی توانند از افرادی که آهسته تر راه می روند سبقت بگیرند. تراکم جمعیت قابل قبول برای طراحی محوطه های سیرکولاسیون مردم p/m 4/1 است.
تحت بیشتر از این تراکم، جمعیت بیشتر افراد آهسته تر از سرعت طبیعی خود راه می روند و این موضوع ممکن است، ایجاد ناراحتی کند. برای مسافت های کوتاه در طول مسیر تا حدود m3000 تراکم بیشتری برای جمعیت مجاز است اما به شرطی که در پیش و بعد از این مسافت پر تراکم (مانع ) فضاهای بازتر با عرض بیشتر وجود داشته باشد. در مورد کریدورهایی که عرضشان تقریباًm 1/2 است ظرفیت رفت و آمد متناسب با عرض کریدور است . در گذرگاههای باریکتر، ۲ نفر نمی توانند از یکدیگر سبقت بگیرند
حداقل عرض پیشنهادی برای گذرگاه اصلی عبارت از 1/98متر و برای گذرگاه فرعی 0/99متر است .
ویترین ها
ویترین قسمتی از مغازه جهت ارائه و نمایش اجناس می باشد که یا به صورت شیشه ای برای مغازه ای لباس، کفش، جواهر و … یا به صورت ویترین های باز برای مغازه های مویه فروشی، سبزی فروشی، سوپر و غیره عمل می کند. مساحت این ویترین با توجه به نوع کاربری مغازه ها متفاوت می باشد که از ۱۰% تا ۶۰% سطح مغازه متغیر می باشد.
ویترین ها ممکن است به داخل مغازه باز شوند یا با دیوار عقبی شیشه ای با جنس محکم و تیره محصور باشند، که در این صورت دسترسی برای دکور و تزئین ویترین ها لازم است و باید این دسترسی سریع و آسان ویترین به مثابه یک نمایشگاه کوچک جهت ارائه اجناس به مشتریان عمل می کند که باید از نظر شکل و فرم و دید و نور دارای شرایط جلب مشتری باشد
ارتباطات عمودی: پله برقی
عرض پله‌برقی: پلهبرقیها معمولاً در سه اندازه mm 600،mm 800 و mm 1000 از نظر عرض پله ساخته می‌شوند. در پله‌برقی‌های با عرض mm 600 روی هر پله فقط یک نفر جا می‌گیرد، اما در پله‌های با عرض mm 800 در صورتی که یک نفر روی پله ایستاده باشد ؛ نفر پشت سر می‌تواند از او عبور کند ؛ یا دو نفرچسبیده به هم کنار هم جای گیرند. معمولاً بیشترین سفارش مربوط به پله‌های با عرض mm 800 هستند. در پلهبرقیها، پیاده‌روهای متحرک و رمپ‌های با عرض پله mm 1000، دو نفر به راحتی روی هر پله جا می‌گیرند. اما در مرکز تجاری شلوغ، فرودگاه‌ها و پایانه‌های مسافری که از پیاده رو متحرک و رمــپ استفاده می‌کنند؛ سعــی می‌شود که از حدکثــر عرض پله یعنی mm 1400 استفاده شود که علاوه بر امکان حرکت چرخ‌های دستی، افراد کناری براحتی می‌توانند عبور کنند.
شیب پله‌برقی: زاویه شیب پله‌برقی در صورتی که ارتفاع پله‌برقی (فاصله کف تا کف دو طبقه متوالی) کمتر از 6 متر باشد، نمی‌تواند بیش از °35 باشد. این در حالی است که اکثر شرکت‌های سازنده پلهبرقیها را فقط با دو زاویه °30 و °35 می‌سازند.
ارتباطات عمودی: پلکان، آسانسور
پلکان:
در ديوارهاى خارجى با خروجى به بيرون از هر قسمت طبقه بالا دو رشته پله كه يكى از آنها در فاصله 25 مترى است لازم مىباشد. اتاقهاى مجاور نزديك يك رشته پلكان به فاصله كمتر از 15 متر بايد تعبيه گردد.
عرض کف پله 30 سانتیمتر و حداکثر ارتفاع آن 17 سانتیمتر باشد. حداقل عرض پله 120 سانتیمتر باشد. نصب دست انداز در طرفین پله الزامی است.
آسانسور:
در ساختمانهای عمومی که برای دسترسی به طبقات از آسانسور استفاده می شود وجود حداقل یک آسانسور قابل استفاده برای معلولان روی صندلی چرخ دار الزامی است .
حداقل فضای انتظار در جلوی آسانسور در هر طبقه سانتی متر 150*150 است .
ارتباطات عمودی: رمپ و نقاله مسافرتی
رمپ:
حداقل عرض سطح شيبدار 120 سانتى متر
براى سطوح شيبدار با طول 3 متر ماكزيمم شيب 8 درصد و عرض مطلوب 120 سانتى متر كه هر چه به اين طول اضافه شود به ازاى هر متر 5 سانتى متر افزايش عرض مفيد و 0/5 درصد كاهش شيب خواهيم داشت. براى بر 9 متر سطح شيبدار )(يك) 1 پاگرد با عمق حداقل عرض شيب لازم است.
نقاله مسافرتی:
عرض نقاله مسافرتى مانند عرض پله برقى بوده و تحت ضوابط زواياى شيب 5-8 درجه و حداكثر مجاز 0/9 متر بر ثانيه است و در زاويههاى 8-12 درجه سرعت مجاز 0/75 متر بر ثانيه است. ظرفيت رفت و آمد در نقاله همانند پله برقى است.
پارکینگ
تامین یک واحد پارکینگ به ازاي هر 50 متر مربع زیربنای تجاری الزامی است.
احداث زیرزمین در کاربری تجاری به منظور استفاده ( پارکینگ انباری، مرکز، تاسیسات و سیستم های گرمایش و سرمایش، آسانسور، برق و... ) بلامانع است و مساحت آن جزو تراکم ساختمانی محسوب نمی گردد. مساحت زیرزمین حداکثر برابر سطح اشغال در همکف تعیین می گردد.
ضوابط فضا برای معلولین
ورودیها
ورودی اصلی باید برای استفاده معلولان نیز در نظر گرفته شود، و به سواره رو یا پارکینگ ساختمان دسترسی مناسب داشته باشد.
ورودی ساختمان حتی الامکان همسطح پیاده رو باشد.
پیاده رو منتهی به ورودی معلولان باید با علائم حسی مشخص شود.
حداقل عمق فضای جلو ورودی 140 سانتیمتر است.
وجود سایه بان به عرض حداقل 140 سانیمتر بر روی فضای جلو ورودی الزامی است.
حداقل عرض بازشوها در ورودی ساختمان 160 سانتیمتر باشد.
راهرو
حداقل عرض راهرو 140 سانتیمتر باشد.
کف راهروها باید غیر لغزنده باشد و از نصب کفپوشها با پرز بلند نیز خودداری شود.
در صورت وجود اختلاف سطح در کف راهرو باید ارتباط با سطح شیبدار به صورت مناسبی تأمین گردد.
بازشوها (در و پنجره)
حداقل عرض مفید هر لنگه در برای عبور صندلی چرخدار 80 سانتیمتر باشد.
در مورد درهایی که به خارج باز می‌شوند تأمین دید کافی الزامی است.
حداکثر ارتفاع دید از کف تمام شده 100 سانتیمتر باشد.
درها باید دارای پاخور به ارتفاع 20 سانتیمتر باشند.
در صورت استفاده از درهای چرخان، گردشی، کشویی، پیش بینی یک در معمولی به عرض مفید حداقل 80 سانتیمتر در جوار آنها برای استفاده معلولان الزامی است.
کلیه درها باید به سهولت باز و بسته شوند.
دستگیره درها باید از نوع اهرمی بوده و فاصله داخلی بین آن و سطح در 5/3 تا 7 سانتیمتر باشد.
حداقل فاصله بین دو در متوالی چنانچه هر در به یک جهت باز شوند 200 سانتیمتر، چنانچه هر دو قسمت به سمت خارج باز شوند 120 سانتیمتر و چنانچه هر دو به داخل باز شوند 280 سانتیمتر باشد.
درها باید حتی المقدور بدون آستانه باشند. در صورت اجبار حداکثر ارتفاع آستانه 2 سانتیمتر باشد.
به منظور تسهیل در حرکت، پیش بینی حداقل 150 سانتیمتر سطح هموار در هر دو سوی در و 30 سانتیمتر در طرفین آن الزامی است.
ارتفاع دستگیره پنجره از کف حداکثر 120 سانتیمتر باشد.
کلیه درها و پنجره‌ها که تا کف دارای شیشه هستند در مقابل ضربه صندلی چرخدار محافظت و از شیشه مقاوم ساخته شوند.
پله
وجود علایم حسی در کف، قبل از ورود به قفسه پله برای هشدار به نابینایان الزامی است.
عرض کف پله 30 سانتیمتر و حداکثر ارتفاع آن 17 سانتیمتر باشد.
حداقل عرض پله 120 سانتیمتر باشد.
نصب دست انداز در طرفین پله الزامی است.
ارتفاع دست انداز از کف پله برای کودکان 60 سانتیمتر و برای بزرگسالان 85 سانتیمتر باشد.
حداکثر قطر میله دست انداز اعم از گرد یا صاف 5/3 سانتیمتر و حداقل فاصله آن از دیوار 4 سانتیمتر باشد.
لبه پله کاملاً غیر لغزنده بوده و به وسیله اختلاف رنگ قابل تشخیص باشد.
نصب هر گونه لبه پله غیر همسطح و گردکردن لبه پله ممنوع است.
در کناره‌های عرضی پله، تعبیه لبه مخصوص برای جلوگیری از لغزش عصا الزامی است.
پاخور پله باید بسته باشد و پیشامدگی لبه پله از پاخور نباید بیش از 3 سانتیمتر باشد.
حداکثر تعداد پله بین دو پاگرد باید 12 پله باشد.
حداقل عمق پاگرد پله 120 سانتیمتر و در پله‌های دو جهته هم عرض پله باشد.
سطح شیبدار
حداقل عرض سطح شیبدار 120 سانتیمتر باشد.
برای سطوح شیبدار تا 3 متر طول حداکثر شیب 8 درصد با عرض 120 سانتیمتر باشد.
در سطوح شیبدار بیش از سه متر طول (تا حد مجاز 9 متر) در ازای هر متر افزایش طول 5 سانتیمتر به عرض مفید آن اضافه و 5/0 درصد از شیب کاسته شود.
پیش بینی یک پاگرد به عمق حداقل 120 سانتیمتر و در هر 9 متر طول الزامی است. در سطوح شیبدار دوجهته، عرض پاگرد برابر عرض سطح شیبدار خواهد بود.
کف سطح شیبدار باید غیرلغزنده باشد.
سطوح شیبدار و ورودی ساختمان باید مسقف باشد.
نصب میله دستگرد در طرفین سطح شیبدار الزامی است.
ارتفاع میله دستگرد از کف سطح شیبدار برای شخص نشسته 75 سانتیمتر، برای شخص ایستاده 85 سانتیمتر و برای کودکان 60 سانتیمتر باشد.
حداکثر قطر میله دستگرد 5/3 سانتیمتر و حداقل فاصله بین آن و دیوار 4 سانتیمتر باشد.
آسانسور
در ساختمانهای عمومی که برای دسترسی به طبقات از آسانسور استفاده می‌شود وجود حداقل یک آسانسور قابل استفاده برای معلولان روی صندلی چرخدار الزامی است.
آسانسور باید همسطح ورودی و یا در دسترس بلامانع صندلی چرخدار قرار گیرد.
حداقل فضای انتظار در جلو آسانسور در هر طبقه 150×150 سانتیمتر مربع باشد.
آسانسور قابل استفاده برای معلولان باید مشخصات زیر را داشته باشد:
عرض مفید 80 سانتیمتر .
مجهز به دو در کشویی با چشم الکترونیکی.
ابعاد مفید اتاقک آسانسور 110×140 سانتیمتر .
نصب دستگیره کمکی در دیواره‌های آسانسور در ارتفاع 75 سانتیمتر از کف اتاقک الزامی است.
در محلهای پر تردد معلولان ارتفاع دکمه‌های کنترل کننده آسانسور حداکثر 120 سانتیمتر، حداقل برجستگی آن 5/1 سانتیمتر و حداقل قطر آن 2 سانتیمتر و نیز برای استفاده نابینایان قابل تشخیص باشد.
فضاهای بهداشتی
در قسمتهایی از ساختمانهای عمومی که معلولان تردد می‌نمایند تعبیه سرویس بهداشتی مخصوص آنان الزامی است.
حداقل اندازه سرویس بهداشتی 170×150 سانتیمتر مربع می‌باشد و قابلیت گردش صندلی چرخدار در این فضا الزامی است.
در سرویس بهداشتی باید به بیرون باز شود و گشودن آن در مواقع اضطراری از بیرون امکانپذیر باشد.
نصب کاسه مستراح به ارتفاع 45 سانتیمتر از کف الزامی است.
نصب دستگیره‌های کمکی افقی در طرفین کاسه مستراح به ارتفاع 70 سانتیمتر از کف و 20 سانتیمتر جلوتر از لبه جلویی کاسه الزامی است.
نصب دستگیره‌های کمکی عمودی با فاصله 30 سانتیمتر از جلو کاسه و 40 سانتیمتر بالاتر از نشیمن مستراح به روی دیوار مجاور اجباری است. دامنه نوسان میله‌های عمودی 80 تا 120 سانتیمتر باشد.
نصب دستگیره اضافی بر روی قسمت داخلی در به ارتفاع 80 سانتیمتر از کف و 25 سانتیمتر فاصله از محور لولا الزامی است.
دستشویی سرویسهای بهداشتی باید به نوعی نصب شوند که بدون جابه جایی فرد معلول از روی مستراح توسط وی قابل استفاده باشد.
ضوابط شهرداری
مجموعه اي از واحد هاي تجاري در يك قطعه زمين به صورني كه تعدادي از واحد هاي تجاري و خدمات انتفاعي مستقيماً در جوار معبر واقع نشوند و از طريق هال يا راهروي داخلي بنا داراي دسترسي باشند، پاساژ ناميده مي شوند. بنابراين تعدادي از آنها مي توانند به وسيله دسترسي هاي داخلي مورد مراجعه قرار گيرند.
حداقل 40 درصد زير بنا بايد به فضاي آمدو شد عمومي ( راهروها و فضاها ي باز از جمله فضاي باز مركزي ساختمان ) اختصاص يابد.
سرويس عمومي براي كسب و مراجعين به ازاي هر دو مغازه يك سرويس ضرورت دارد.
داخل هر مغازه نيز حداقل 50 درصد براي مراجعين بايد در نظر گرفنه شود .
وجود و فضاي باز متقابل براي امكان پذيري جريان هوا در طراحي بايد مورد رعايت قرار گيرد.
عرض پله ها نمي تواند از 150 سانتيمتر كمتر باشد و در صورتي كه تعداد واحد هاي تجاري در مجتمع بيش از 20 واحد باشد به آزاد هر 10 واحد به عرض پله معادل 30 سانتيمتر اضافه شود.
هماهنگي بين تابلوها و خط زير و تيرين در طراحي مي بايد مراعات شود.
عرض راهرو ها بايد حداقل 250 سانتيمتر باشد. در صورتي كه طول راهرو و مذكور بيش از 5 متر باشد به ازاي هر متر طول معادل 20 سانتيمتر به عرض ياد شده اضافه گردد.
احداث واحد تجاري در زير زمين مشروط به تامين پاركينگ مجاز است.
