ضوابط طراحی معماری ویژه معلولین
ضوابط طراحی معماری ویژه معلولین
رعایت ضوابط معلول برای چه ساختمان هایی اجباری است؟
رعایت ضوابط معلولین در صورت تحقق یکی از شرایط زیر الزامی می باشد:
ساختمان دارای پروانه حداقل 5 طبقه (پیلوت + 4 طبقه مسکونی) باشد.
ساختمان دارای پروانه حداقل 5 طبقه (زیرزمین + 5 طبقه مسکونی) باشد.
ارتفاع ساختمان بیش از 15 متر باشد.
تعداد واحدهای مسکونی بیش از 8 واحد باشد.
برای ساختمان های دارای 20 واحد مسکونی و بیشتر باید حداقل 5 درصد واحدها برای واحد معلول طراحی و اجرا شوند.
برای کلیه مجتمع های مسکونی بیش از1000 مترمربع زیربنا ویا بیش از10 واحد مسکونی باید ارتباطات عمودی و افقی و فضاهای عمومی قابلیت استفاده برای معلولین جسمی-حرکتی را داشته باشند.
ورودی های ساختمان شامل پله، رمپ خودرو و جک معلول بصورت مناسب در نقشه های سازه ارائه و سرگیری طبقه زیرین در آن ناحیه کنترل شود.
ساختمان باید طوری طراحی شود که یک معلول بتواند از گذر به آسانسور ساختمان دسترسی پیدا کند. این امر به دو صورت زیر امکان مییابد:
اجرای جک معلول: جک معلول یابد در محل به صورت ثابت باشد و محل آن در محدوده 60 درصد به علاوه 2 متر اجرا شود.
اجرای رمپ معلول: رمپ معلول نیز با عرض 20/1 متر و حداکثر شیب 8 درصد میتواند اجرا شود. البته در بعضی مناطق شیب رَمپ تا 9 درصد را در کمیسیون داخلی رفع تعرض میدهند.در صورتی که رمپ خودرو دارای شیب مناسب باشد و امکان دسترسی به آسانسور فراهم شود با رعایت الزامات طراحی میتوان از این رمپ در پروژه های مسکونی کوچک و متوسط مقیاس به عنوان دسترسی معلول استفاده کرد.
ضوابط کلی طراحی ساختمانهای عمومی برای معلولین
الف – ورودیها
ورودی اصلی باید برای استفاده معلولان نیز در نظر گرفته شود، و به سواره رو یا پارکینگ ساختمان دسترسی مناسب داشته باشد.
ورودی ساختمان حتی الامکان همسطح پیاده رو باشد.
پیاده رو منتهی به ورودی معلولان باید با علائم حسی مشخص شود.
حداقل عمق فضای جلو ورودی 140 سانتیمتر است.
وجود سایه بان به عرض حداقل 140 سانیمتر بر روی فضای جلو ورودی الزامی است.
حداقل عرض بازشوها در ورودی ساختمان 160 سانتیمتر باشد.
ب – راهرو
حداقل عرض راهرو 140 سانتیمتر باشد.
کف راهروها باید غیر لغزنده باشد و از نصب کفپوشها با پرز بلند نیز خودداری شود.
در صورت وجود اختلاف سطح در کف راهرو باید ارتباط با سطح شیبدار به صورت مناسبی تأمین گردد.
پ – بازشوها (در و پنجره)
حداقل عرض مفید هر لنگه در برای عبور صندلی چرخدار 80 سانتیمتر باشد.
در مورد درهایی که به خارج باز می‌شوند تأمین دید کافی الزامی است.
حداکثر ارتفاع دید از کف تمام شده 100 سانتیمتر باشد.
درها باید دارای پاخور به ارتفاع 20 سانتیمتر باشند.
در صورت استفاده از درهای چرخان، گردشی، کشویی، پیش بینی یک در معمولی به عرض مفید حداقل 80 سانتیمتر در جوار آنها برای استفاده معلولان الزامی است.
کلیه درها باید به سهولت باز و بسته شوند.
دستگیره درها باید از نوع اهرمی بوده و فاصله داخلی بین آن و سطح در 5/3 تا 7 سانتیمتر باشد.
حداقل فاصله بین دو در متوالی چنانچه هر در به یک جهت باز شوند 200 سانتیمتر، چنانچه هر دو قسمت به سمت خارج باز شوند 120 سانتیمتر و چنانچه هر دو به داخل باز شوند 280 سانتیمتر باشد.
درها باید حتی المقدور بدون آستانه باشند. در صورت اجبار حداکثر ارتفاع آستانه 2 سانتیمتر باشد.
به منظور تسهیل در حرکت، پیش بینی حداقل 150 سانتیمتر سطح هموار در هر دو سوی در و 30 سانتیمتر در طرفین آن الزامی است.
ارتفاع دستگیره پنجره از کف حداکثر 120 سانتیمتر باشد.
کلیه درها و پنجره‌ها که تا کف دارای شیشه هستند در مقابل ضربه صندلی چرخدار محافظت و از شیشه مقاوم ساخته شوند.
ت- پله
وجود علایم حسی در کف، قبل از ورود به قفسه پله برای هشدار به نابینایان الزامی است.
عرض کف پله 30 سانتیمتر و حداکثر ارتفاع آن 17 سانتیمتر باشد.
حداقل عرض پله 120 سانتیمتر باشد.
نصب دست انداز در طرفین پله الزامی است.
ارتفاع دست انداز از کف پله برای کودکان 60 سانتیمتر و برای بزرگسالان 85 سانتیمتر باشد.
حداکثر قطر میله دست انداز اعم از گرد یا صاف 5/3 سانتیمتر و حداقل فاصله آن از دیوار 4 سانتیمتر باشد.
لبه پله کاملاً غیر لغزنده بوده و به وسیله اختلاف رنگ قابل تشخیص باشد.
نصب هر گونه لبه پله غیر همسطح و گردکردن لبه پله ممنوع است.
در کناره‌های عرضی پله، تعبیه لبه مخصوص برای جلوگیری از لغزش عصا الزامی است.
پاخور پله باید بسته باشد و پیشامدگی لبه پله از پاخور نباید بیش از 3 سانتیمتر باشد.
حداکثر تعداد پله بین دو پاگرد باید 12 پله باشد.
حداقل عمق پاگرد پله 120 سانتیمتر و در پله‌های دو جهته هم عرض پله باشد.
ث – سطح شیبدار
حداقل عرض سطح شیبدار 120 سانتیمتر باشد.
برای سطوح شیبدار تا 3 متر طول حداکثر شیب 8 درصد با عرض 120 سانتیمتر باشد.
در سطوح شیبدار بیش از سه متر طول (تا حد مجاز 9 متر) در ازای هر متر افزایش طول 5 سانتیمتر به عرض مفید آن اضافه و 5/0 درصد از شیب کاسته شود.
پیش بینی یک پاگرد به عمق حداقل 120 سانتیمتر و در هر 9 متر طول الزامی است. در سطوح شیبدار دوجهته، عرض پاگرد برابر عرض سطح شیبدار خواهد بود.
کف سطح شیبدار باید غیرلغزنده باشد.
سطوح شیبدار و ورودی ساختمان باید مسقف باشد.
نصب میله دستگرد در طرفین سطح شیبدار الزامی است.
ارتفاع میله دستگرد از کف سطح شیبدار برای شخص نشسته 75 سانتیمتر، برای شخص ایستاده 85 سانتیمتر و برای کودکان 60 سانتیمتر باشد.
حداکثر قطر میله دستگرد 5/3 سانتیمتر و حداقل فاصله بین آن و دیوار 4 سانتیمتر باشد.
ج – آسانسور
در ساختمانهای عمومی که برای دسترسی به طبقات از آسانسور استفاده می‌شود وجود حداقل یک آسانسور قابل استفاده برای معلولان روی صندلی چرخدار الزامی است.
آسانسور باید همسطح ورودی و یا در دسترس بلامانع صندلی چرخدار قرار گیرد.
حداقل فضای انتظار در جلو آسانسور در هر طبقه 150×150 سانتیمتر مربع باشد.
آسانسور قابل استفاده برای معلولان باید مشخصات زیر را داشته باشد:
عرض مفید 80 سانتیمتر .
مجهز به دو در کشویی با چشم الکترونیکی.
ابعاد مفید اتاقک آسانسور 110×140 سانتیمتر .
نصب دستگیره کمکی در دیواره‌های آسانسور در ارتفاع 75 سانتیمتر از کف اتاقک الزامی است.
در محلهای پر تردد معلولان ارتفاع دکمه‌های کنترل کننده آسانسور حداکثر 120 سانتیمتر، حداقل برجستگی آن 5/1 سانتیمتر و حداقل قطر آن 2 سانتیمتر و نیز برای استفاده نابینایان قابل تشخیص باشد.
لازم است توقف آسانسور با صوت مشخص شود.
ایجاد آسانسور در ساختمانهای مسکونی آپارتمانی، عمومی از 4طبقه به بالا الزامی است.
چ – فضاهای بهداشتی
در قسمتهایی از ساختمانهای عمومی که معلولان تردد می‌نمایند تعبیه سرویس بهداشتی مخصوص آنان الزامی است.
حداقل اندازه سرویس بهداشتی 170×150 سانتیمتر مربع می‌باشد و قابلیت گردش صندلی چرخدار در این فضا الزامی است.
در سرویس بهداشتی باید به بیرون باز شود و گشودن آن در مواقع اضطراری از بیرون امکانپذیر باشد.
نصب کاسه مستراح به ارتفاع 45 سانتیمتر از کف الزامی است.
نصب دستگیره‌های کمکی افقی در طرفین کاسه مستراح به ارتفاع 70 سانتیمتر از کف و 20 سانتیمتر جلوتر از لبه جلویی کاسه الزامی است.
نصب دستگیره‌های کمکی عمودی با فاصله 30 سانتیمتر از جلو کاسه و 40 سانتیمتر بالاتر از نشیمن مستراح به روی دیوار مجاور اجباری است. دامنه نوسان میله‌های عمودی 80 تا 120 سانتیمتر باشد.
نصب دستگیره اضافی بر روی قسمت داخلی در به ارتفاع 80 سانتیمتر از کف و 25 سانتیمتر فاصله از محور لولا الزامی است.
دستشویی سرویسهای بهداشتی باید به نوعی نصب شوند که بدون جابه جایی فرد معلول از روی مستراح توسط وی قابل استفاده باشد.
ارتفاع مناسب دستشویی از کف برای معلولان 65 تا 85 سانتیمتر باشد.
حداقل عمق بدون مانع در زیر دستشویی 45 سانتیمتر باشد.
شیرهای دستشویی باید به صورت اهرمی و براحتی باز و بسته شوند.
ارتفاع لبه پایینی آینه دستشویی معلولان از کف حداکثر 90 سانتیمتر باشد.
حداکثر ارتفاع آویز حوله و جای صابون از کف 80 سانتیمتر باشد.
ح- ضوابط پارکینگ برای معلولین
به ازای هر 8 واحد پارکینگ معمولی یک پارکینگ برای معلولان در نظر گرفته شود.
نزدیکترین پارکینگ به آسانسور و ورودی باید به معلولان اختصاص یابد.
طول و عرض پارکینگ برای معلولان 5*3/5 متر است.
حداقل تعداد پارکینگ ویژه معلولین با توجه به تعداد کل پارکینگ ها
0-25..............1
26-50.............2
51-75.............3
76-100............4
101-150...........5
151-200...........6
201-300...........7
301-400...........8
401-500 ..........9
500به بالا.......... کل تعداد توقفگاه ها0.02
رعایت ضوابط معلولین در صورت تحقق یکی از شرایط زیر الزامی می باشد:
ساختمان دارای پروانه حداقل 5 طبقه (پیلوت + 4 طبقه مسکونی) باشد.
ساختمان دارای پروانه حداقل 5 طبقه (زیرزمین + 5 طبقه مسکونی) باشد.
ارتفاع ساختمان بیش از 15 متر باشد.
تعداد واحدهای مسکونی بیش از 8 واحد باشد.
برای ساختمان های دارای 20 واحد مسکونی و بیشتر باید حداقل 5 درصد واحدها برای واحد معلول طراحی و اجرا شوند.
برای کلیه مجتمع های مسکونی بیش از1000 مترمربع زیربنا ویا بیش از10 واحد مسکونی باید ارتباطات عمودی و افقی و فضاهای عمومی قابلیت استفاده برای معلولین جسمی-حرکتی را داشته باشند.
ورودی های ساختمان شامل پله، رمپ خودرو و جک معلول بصورت مناسب در نقشه های سازه ارائه و سرگیری طبقه زیرین در آن ناحیه کنترل شود.
ساختمان باید طوری طراحی شود که یک معلول بتواند از گذر به آسانسور ساختمان دسترسی پیدا کند. این امر به دو صورت زیر امکان مییابد:
اجرای جک معلول: جک معلول یابد در محل به صورت ثابت باشد و محل آن در محدوده 60 درصد به علاوه 2 متر اجرا شود.
اجرای رمپ معلول: رمپ معلول نیز با عرض 20/1 متر و حداکثر شیب 8 درصد میتواند اجرا شود. البته در بعضی مناطق شیب رَمپ تا 9 درصد را در کمیسیون داخلی رفع تعرض میدهند.در صورتی که رمپ خودرو دارای شیب مناسب باشد و امکان دسترسی به آسانسور فراهم شود با رعایت الزامات طراحی میتوان از این رمپ در پروژه های مسکونی کوچک و متوسط مقیاس به عنوان دسترسی معلول استفاده کرد.
ضوابط کلی طراحی ساختمانهای عمومی برای معلولین
الف – ورودیها
ورودی اصلی باید برای استفاده معلولان نیز در نظر گرفته شود، و به سواره رو یا پارکینگ ساختمان دسترسی مناسب داشته باشد.
ورودی ساختمان حتی الامکان همسطح پیاده رو باشد.
پیاده رو منتهی به ورودی معلولان باید با علائم حسی مشخص شود.
حداقل عمق فضای جلو ورودی 140 سانتیمتر است.
وجود سایه بان به عرض حداقل 140 سانیمتر بر روی فضای جلو ورودی الزامی است.
حداقل عرض بازشوها در ورودی ساختمان 160 سانتیمتر باشد.
ب – راهرو
حداقل عرض راهرو 140 سانتیمتر باشد.
کف راهروها باید غیر لغزنده باشد و از نصب کفپوشها با پرز بلند نیز خودداری شود.
در صورت وجود اختلاف سطح در کف راهرو باید ارتباط با سطح شیبدار به صورت مناسبی تأمین گردد.
پ – بازشوها (در و پنجره)
حداقل عرض مفید هر لنگه در برای عبور صندلی چرخدار 80 سانتیمتر باشد.
در مورد درهایی که به خارج باز می‌شوند تأمین دید کافی الزامی است.
حداکثر ارتفاع دید از کف تمام شده 100 سانتیمتر باشد.
درها باید دارای پاخور به ارتفاع 20 سانتیمتر باشند.
در صورت استفاده از درهای چرخان، گردشی، کشویی، پیش بینی یک در معمولی به عرض مفید حداقل 80 سانتیمتر در جوار آنها برای استفاده معلولان الزامی است.
کلیه درها باید به سهولت باز و بسته شوند.
دستگیره درها باید از نوع اهرمی بوده و فاصله داخلی بین آن و سطح در 5/3 تا 7 سانتیمتر باشد.
حداقل فاصله بین دو در متوالی چنانچه هر در به یک جهت باز شوند 200 سانتیمتر، چنانچه هر دو قسمت به سمت خارج باز شوند 120 سانتیمتر و چنانچه هر دو به داخل باز شوند 280 سانتیمتر باشد.
درها باید حتی المقدور بدون آستانه باشند. در صورت اجبار حداکثر ارتفاع آستانه 2 سانتیمتر باشد.
به منظور تسهیل در حرکت، پیش بینی حداقل 150 سانتیمتر سطح هموار در هر دو سوی در و 30 سانتیمتر در طرفین آن الزامی است.
ارتفاع دستگیره پنجره از کف حداکثر 120 سانتیمتر باشد.
کلیه درها و پنجره‌ها که تا کف دارای شیشه هستند در مقابل ضربه صندلی چرخدار محافظت و از شیشه مقاوم ساخته شوند.
ت- پله
وجود علایم حسی در کف، قبل از ورود به قفسه پله برای هشدار به نابینایان الزامی است.
عرض کف پله 30 سانتیمتر و حداکثر ارتفاع آن 17 سانتیمتر باشد.
حداقل عرض پله 120 سانتیمتر باشد.
نصب دست انداز در طرفین پله الزامی است.
ارتفاع دست انداز از کف پله برای کودکان 60 سانتیمتر و برای بزرگسالان 85 سانتیمتر باشد.
حداکثر قطر میله دست انداز اعم از گرد یا صاف 5/3 سانتیمتر و حداقل فاصله آن از دیوار 4 سانتیمتر باشد.
لبه پله کاملاً غیر لغزنده بوده و به وسیله اختلاف رنگ قابل تشخیص باشد.
نصب هر گونه لبه پله غیر همسطح و گردکردن لبه پله ممنوع است.
در کناره‌های عرضی پله، تعبیه لبه مخصوص برای جلوگیری از لغزش عصا الزامی است.
پاخور پله باید بسته باشد و پیشامدگی لبه پله از پاخور نباید بیش از 3 سانتیمتر باشد.
حداکثر تعداد پله بین دو پاگرد باید 12 پله باشد.
حداقل عمق پاگرد پله 120 سانتیمتر و در پله‌های دو جهته هم عرض پله باشد.
ث – سطح شیبدار
حداقل عرض سطح شیبدار 120 سانتیمتر باشد.
برای سطوح شیبدار تا 3 متر طول حداکثر شیب 8 درصد با عرض 120 سانتیمتر باشد.
در سطوح شیبدار بیش از سه متر طول (تا حد مجاز 9 متر) در ازای هر متر افزایش طول 5 سانتیمتر به عرض مفید آن اضافه و 5/0 درصد از شیب کاسته شود.
پیش بینی یک پاگرد به عمق حداقل 120 سانتیمتر و در هر 9 متر طول الزامی است. در سطوح شیبدار دوجهته، عرض پاگرد برابر عرض سطح شیبدار خواهد بود.
کف سطح شیبدار باید غیرلغزنده باشد.
سطوح شیبدار و ورودی ساختمان باید مسقف باشد.
نصب میله دستگرد در طرفین سطح شیبدار الزامی است.
ارتفاع میله دستگرد از کف سطح شیبدار برای شخص نشسته 75 سانتیمتر، برای شخص ایستاده 85 سانتیمتر و برای کودکان 60 سانتیمتر باشد.
حداکثر قطر میله دستگرد 5/3 سانتیمتر و حداقل فاصله بین آن و دیوار 4 سانتیمتر باشد.
ج – آسانسور
در ساختمانهای عمومی که برای دسترسی به طبقات از آسانسور استفاده می‌شود وجود حداقل یک آسانسور قابل استفاده برای معلولان روی صندلی چرخدار الزامی است.
آسانسور باید همسطح ورودی و یا در دسترس بلامانع صندلی چرخدار قرار گیرد.
حداقل فضای انتظار در جلو آسانسور در هر طبقه 150×150 سانتیمتر مربع باشد.
آسانسور قابل استفاده برای معلولان باید مشخصات زیر را داشته باشد:
عرض مفید 80 سانتیمتر .
مجهز به دو در کشویی با چشم الکترونیکی.
ابعاد مفید اتاقک آسانسور 110×140 سانتیمتر .
نصب دستگیره کمکی در دیواره‌های آسانسور در ارتفاع 75 سانتیمتر از کف اتاقک الزامی است.
در محلهای پر تردد معلولان ارتفاع دکمه‌های کنترل کننده آسانسور حداکثر 120 سانتیمتر، حداقل برجستگی آن 5/1 سانتیمتر و حداقل قطر آن 2 سانتیمتر و نیز برای استفاده نابینایان قابل تشخیص باشد.
لازم است توقف آسانسور با صوت مشخص شود.
ایجاد آسانسور در ساختمانهای مسکونی آپارتمانی، عمومی از 4طبقه به بالا الزامی است.
چ – فضاهای بهداشتی
در قسمتهایی از ساختمانهای عمومی که معلولان تردد می‌نمایند تعبیه سرویس بهداشتی مخصوص آنان الزامی است.
حداقل اندازه سرویس بهداشتی 170×150 سانتیمتر مربع می‌باشد و قابلیت گردش صندلی چرخدار در این فضا الزامی است.
در سرویس بهداشتی باید به بیرون باز شود و گشودن آن در مواقع اضطراری از بیرون امکانپذیر باشد.
نصب کاسه مستراح به ارتفاع 45 سانتیمتر از کف الزامی است.
نصب دستگیره‌های کمکی افقی در طرفین کاسه مستراح به ارتفاع 70 سانتیمتر از کف و 20 سانتیمتر جلوتر از لبه جلویی کاسه الزامی است.
نصب دستگیره‌های کمکی عمودی با فاصله 30 سانتیمتر از جلو کاسه و 40 سانتیمتر بالاتر از نشیمن مستراح به روی دیوار مجاور اجباری است. دامنه نوسان میله‌های عمودی 80 تا 120 سانتیمتر باشد.
نصب دستگیره اضافی بر روی قسمت داخلی در به ارتفاع 80 سانتیمتر از کف و 25 سانتیمتر فاصله از محور لولا الزامی است.
دستشویی سرویسهای بهداشتی باید به نوعی نصب شوند که بدون جابه جایی فرد معلول از روی مستراح توسط وی قابل استفاده باشد.
ارتفاع مناسب دستشویی از کف برای معلولان 65 تا 85 سانتیمتر باشد.
حداقل عمق بدون مانع در زیر دستشویی 45 سانتیمتر باشد.
شیرهای دستشویی باید به صورت اهرمی و براحتی باز و بسته شوند.
ارتفاع لبه پایینی آینه دستشویی معلولان از کف حداکثر 90 سانتیمتر باشد.
حداکثر ارتفاع آویز حوله و جای صابون از کف 80 سانتیمتر باشد.
ح- ضوابط پارکینگ برای معلولین
به ازای هر 8 واحد پارکینگ معمولی یک پارکینگ برای معلولان در نظر گرفته شود.
نزدیکترین پارکینگ به آسانسور و ورودی باید به معلولان اختصاص یابد.
طول و عرض پارکینگ برای معلولان 5*3/5 متر است.
حداقل تعداد پارکینگ ویژه معلولین با توجه به تعداد کل پارکینگ ها
0-25..............1
26-50.............2
51-75.............3
76-100............4
101-150...........5
151-200...........6
201-300...........7
301-400...........8
401-500 ..........9
500به بالا.......... کل تعداد توقفگاه ها0.02
