ضوابط و ابعاد نورگیر در ساختمان

نورگیر چیست؟
در قسمت‌هایی از ساختمان که امکان دسترسی مستقیم به نور طبیعی وجود ندارد، نورگیر یا پاسیو طراحی می‌شود.
نورگیرها فضای باز هستند که درون ساختمان‌ جهت دریافت نور و امکان تهویه هوا احداث می‌شوند. نورگیرها باعث ایجاد روشنایی در فضاهای اصلی (پذیرایی، نشیمن و اتاق خواب) و فضاهای فرعی (آشپزخانه) ساختمان می‌شوند. در نورگیرها معمولاً بلوک‌های شیشه‌ای به کار می‌روند تا انعکاس نور در ساختمان افزایش یابد.

ضوابط کلی نورگیر
ضوابط طراحی نورگیر در دو دسته کلی ساختمان با متراژ بیشتر و یا کمتر از ۲۰۰ مترمربع بررسی می‌شوند.
در قطعات کوچکتر یا مساوی ۲۰۰ مترمربع
حداقل مساحت نورگیر در تهیه نقشه شهرداری در قطعات کوچک‌تر یا مساوی ۲۰۰ مترمربع برای فضاهای اصلی معادل %۶ (شش درصد) مساحت اصلاحی زمین می‌باشد.
حداقل مساحت نورگیر در قطعات کوچک‌تر یا مساوی ۲۰۰ مترمربع برای فضاهای فرعی معادل %۳ (سه درصد) مساحت اصلاحی زمین و حداقل عمق نورگیر ۲ متر الزامیست.
در قطعات بزرگتر از ۲۰۰ مترمربع
حداقل مساحت نورگیر در تهیه نقشه شهرداری در قطعات بزرگتر از ۲۰۰ مترمربع برای فضاهای اصلی معادل ۱۲ مترمربع و حداقل بعد نورگیر ۳ متر الزامیست.
حداقل مساحت نورگیر در قطعات بزرگتر از ۲۰۰ متر مربع برای فضاهای فرعی معادل ۶ مترمربع و حداقل بعد نورگیر ۲ متر الزامیست.

تعریف فضاهای اصلی و فرعی در ساختمان و ضوابط آن
منظور از فضاهای اصلی یا فرعی چیست؟ هنگام دسته‌بندی فضاها و با توجه به میزان نیاز فضا به نور طبیعی و همچنین، میزان محرمیت مورد نیاز فضا، خرده فضاهای یک ساختمان به دو دسته اصلی و فرعی تقسیم می‌شوند. در این دسته‌بندی نشیمن، غذاخوری و اتاق‌خواب‌ها در دسته اصلی و آشپزخانه در دسته فرعی جای می‌گیرند. فضاهای دیگر همچون انباری، سرویس بهداشتی و ... از جمله فضاهایی هستند که تامین نور مستقیم و طبیعی جز الزامات طراحی پلان آن نیست. فضاهای اصلی، فضایی هستند که باید مستقیما نورطبیعی دریافت کنند. (از طریق پنجره در نما یا دیوارهای اصلی ساختمان و یا نورگیر)
در هنگام اجرای ساختمان، فضای فرعی، علاوه بر استفاده از نورگیر، نور خود را می‌تواند از طریق عمق نور ایجاد شده از فضاهای اصلی دریافت کند که جلوتر توضیح خواهیم داد. در نظر داشته باشید پلان تحویل داده شده به شهرداری در فضاهای فرعی نیز باید نورگیری مستقیم داشته باشد تا جواز را بگیرد اما در صورت اجرای متفاوت در حالت گفته شده، قابل دفاع است.
ضوابطی که پیش‌تر ذکر شد، برای قطعات بزرگ‌تر یا کوچک‌تر از ۲۰۰ مترمربعی هستند که نورگیر طراحی شده برای هر واحد به صورت مجزا طراحی شده است. حال فرض کنید یک نورگیر به طور اشتراکی به دو واحد مسکونی مستقل نور می‌دهد. در این حالت و با توجه به تعاریف فضاهای اصلی و فرعی ساختمان، ملاک عمل به صورت زیر است؛
یک) در صورت وجود پنجره در دو فضای اصلی دو واحد مستقل (همچون اتاق‌خواب یک واحد و نشیمن واحد دیگر) به یک نورگیر، حداقل فاصله مستقیم دو پنجره ۶ متر می‌باشد.
دو) در صورت وجود پنجره در یک فضای اصلی و یک فضای فرعی و یا دو فضای فرعی از دو واحد مسکونی مستقل (مثلا اتاق‌خواب یک واحد و آشپزخانه واحد دیگر یا دو آشپزخانه از واحدهای مستقل) حداقل فاصله مستقیم دو پنجره ۴ متر می‌باشد.
نکته) تمامی اطلاعات و ضوابط ذکر شده در خصوص ساختمان‌های مسکونی با تعداد ۵ طبقه روی همکف می‌باشد.

تعریف عمق نور و شرایط اعمال آن
گاهی اوقات دیده شده که در پلان‌ها، فضایی همچون آشپزخانه پنجره ندارد در عین حال این فضا باید نور طبیعی بگیرد. در این حالت از ضوابط مربوط به عمق نور باید پیروی کرد. عمق نور به این معناست که با توجه به میزانی که نور طبیعی می‌تواند از پنجره به داخل نفوذ کند، فضاهای آن محدوده از طریق عمق نور، نور طبیعی را دریافت خواهند کرد. در ضوابط شهرداری عمق نور حداکثری ۷ متر آمده است یعنی از ابتدای پنجره شما تا انتهای فضای دوم باید نهایتا ۷ متر فاصله داشته باشد. طبق همان مثال بالا، فرض کنید یک نشیمن با پنجره نور خود را تامین ‌می‌کند و کمی عقب‌تر آشپزخانه‌ای طراحی شده که امکان بازشو و پنجره برای آن تعبیه نشده است. اگر فاصله ابتدای پنجره تا انتهای آشپزخانه ۷ متر باشد، هنگام اجرا و دریافت گواهی پایان‌کار، مشکلی پیش نخواهد آمد.

ضوابط تکمیلی نورگیر ساختمان
در صورت احداث بالکن داخل پاسیو، حداقل فاصله لازم اشرافیت، بعد از بالکن تا پنجره و یا بالکن مقابل، ملاک عمل است.
اگر پاسیو مسقف باشد باید حتما بازشو داشته باشد.
اگر پاسیو از زیرزمین و پارکینگ شروع شده باشد باید حتما دوربندی برای دود و صدا انجام شود.
در گروه‌های 1 تا 5 (4 طبقه‌ای) پاسیو برای فضاهای اصلی باید حداقل 12 مترمربع و با عرض 3 متر باشد.
در گروه‌های 1 تا 5 پاسیو برای فضاهای فرعی باید حداقل 6 مترمربع و با عرض 2 متر باشد.
در گروه‌های 1 تا 5 با مساحت کمتر از 200 مترمربع برای فضاهای اصلی 6 درصد مساحت زمین و برای فضاهای فرعی 3 درصد مساحت زمین باشد.
درصورتی که پاسیو به دو تصرف مستقل و جداگانه نور بدهد عرض پاسیو نباید از 3 متر کمتر باشد.
هیچگونه ستون و تیری نباید از محیط نورگیر عبور کند.

حداقل ابعاد نورگیر و پاسیو ساختمان
ابعاد نورگیر در ساختمان با توجه به ضوابط ملاک عمل در شهرداری تعیین می‌شود.