ضوابط طراحی پله و آسانسور

ضوابط طراحی پله و آسانسور
امروزه با توجه به افزایش جمعیت و رشد ساختمان های چندین طبقه استفاده از آسانسور الزامی و رایج شده است، با این حال هنوز هم ساختمان هایی وجود دارند که بدون آسانسور هستند و تردد افراد توسط پله صورت می پذیرد، باید توجه کرد که راه پله و آسانسور هر دو برای ساختمان های چند طبقه ضروری هستند. این ضوابط توسط سازمان آتش نشانی و مهندسان طراح و ناظر مورد بررسی قرار گرفته و تایید شده اند

پلان راه پله و آسانسور
در طراحی پلان راه پله و آسانسور می‌توانیم جای آن‌ها را در ۱.کناره‌ی نما، ۲. انتهای نما و ۳.میانه‌ی نما قرار دهیم.
پلان راه پله و آسانسور در کناره‌ی بنا
اگر قرار باشد آسانسور در پلان در کناره‌ی بنا طراحی شود، در صورتی که بخواهیم حداکثر فضا را برای پارکینگ در نظر بگیریم، امکان طراحی یکسان واحدها در طبقات بالا وجود نخواهد داشت. و در چنین پلان‌هایی برای این که بتون حداکثر فضا را به پارکینگ اختصاص داد، می‌بایست درب پارکینگ در عرض بنا طراحی شود.
پلان راه پله و آسانسور در انتهای بنا
در صورتی که در طراحی پلان راه پله و آسانسور، آن‌ها را در گوشه‌ای در انتهای بنا و به دور از درب ورودی قرار دهیم، پارکینگ را می‌توان به بهترین نحو ممکن طراحی کرد، اما طراحی واحد‌های طبقات سخت می‌شود و شبیه به هم نخواهند بود. در طراحی راه پله و آسانسور در انتهای بنا، در ب طبقات آسانسور هر کدام می‌تواند در سمت متفاوتی باز شود و ابعاد پاگرد پله در هر طبقه می‌تواند متفاوت باشد.
پلان راه پله و آسانسور در میانه‌ی بنا
اگر در طراحی پلان راه پله و آسانسور در میانه‌ی بنا قرار داده شوند، تعداد پارکینگ‌هایی که می‌توان داشت کاهش می‌یابد، اما از سوی دیگر واحدا به صورت یکسان و مناسب نورگیری خواهند داشت.

حداقل مساحت راه پله و آسانسور
برای طراحی پلان راه پله و آسانسور باید حداقل مساحت راه پله و آسانسور بر اساس استانداردها و ضوابط موجود در پیوست دوم مقررات ملی ساختمان را بدانیم. ابعاد استاندارد راه پله و آسانسور برای زمین‌هایی که حداقل ۲۰۰ متر هستند، به شرح زیر است:
استاندارد راه پله
    حداقل ابعاد داخل به داخل باکس راه پله، عرض ۲۴۰ سانتی‌متر و طول ۴۵۰ سانتی‌متر است.
    در نقشه‌های فاز یک که نازک کاری ندارند، باکس داخل راه پله باید مساوی یا بزرگ‌تر از این ابعاد باشد.
    طول راه پله با توجه به ارتفاع طبقه بزرگ‌تر می‌شود.
    در صورت افزایش طول راه پله باید تعداد پله‌ها افزایش یابد.
    در زمین‌های کوچک‌تر از ۲۰۰ متر با حداکثر ۵ سقف و ۵۰ نفر ساکن، حداقل ابعاد مفید و تمام شده‌ی راه پله عرض ۲۰۰ و طول ۴۱۰ سانتی‌متر می‌باشد.
استاندارد آسانسور
    حداقل ابعاد داخل به داخل باکس داخلی آسانسور ۱۶۰ در ۲۰۰ سانتی‌متر است.
    ابعاد درب آسانسور ۸۰ سانتی‌متر است.
    ابعاد لابی آسانسور ۱۵۰ در ۱۵۰ سانتی‌متر است.
    کابین آسانسور به خاطر استقرار وزنه آسانسور، نبشی کشی و دیگر تجهیزات در چاه آسانسور، از ابعاد چاه آن کوچک‌تر در نظر گرفته می‌شود.
    در زمین‌های کوچک‌تر از ۲۰۰ متر باکس آسانسور را می‌توان طول ۱۶۰ در عرض ۱۴۰ سانتی‌متر در نظر گرفت.
نکات تکمیلی حداقل مساحت راه پله و آسانسور
    در زمین‌های بیش از ۲۰۰ متر، در صورتی که تعداد واحدهای هر طبقه حداکثر ۴ واحد باشد، یک واحد راه پله و آسانسور کافی است. اما اگر تعداد واحدهای هر طبقه بیش از ۴ واحد باشد، حداقل دو واحد راه پله و آسانسور نیاز است.
    در زمین‌های بیش از ۲۰۰ متر، ارتفاع پله ۱۷ و عرض کف آن ۳۰ سانتی‌متر است و دیوار دورتادور باکس راه پله و آسانسور ۲۰ سانتی‌متر است.
    در زمین‌های مساوی و کمتر از ۲۰۰ متر، ارتفاع پله تا حداکثر ۱۸ سانتی‌متر قابل قبول است.
    در زمین‌های مساوی و کمتر از ۲۰۰ متر با بر ۶ متری، الزامی به تأمین لابی ندارند.

ابعاد آسانسور در پلان
تعیین ابعاد آسانسور در پلان از اهمیت بالایی برخوردار است. برای تعیین این ابعاد باید در وهله اول به نوع کاربری ساختمانی که قرار است آسانسور در آن نصب شود (مسکونی یا تجاری) توجه شود. زیرا در ساختمان‌های تجاری که میزان رفت و آمد در آن‌ها بیشتر است، ابعاد آسانسور باید بزرگ‌تر و البته طبق استاندارد ضوابط راه پله و آسانسور، در نظر گرفته شود.
ابعاد آسانسور در پلان ساختمان مسکونی
آسانسور در پلان ساختمان مسکونی  کوچک‌تر از پلان ساختمان تجاری است. به طور معمول ابعاد آسانسور در پلان ساختمان مسکونی ۱ متر عمق در ۹۰ سانتی‌متر عرض است. که ابعاد عمق آسانسور در ساختمان تجاری معمولا ۲ برابر می‌شود. ابعاد آسانسور در پلان ساختمان مسکونی می‌تواند ۱۰۰ عمق در ۹۰ عرض، ۱۰۰ در ۹۵، ۱۵۰ در ۹۱ و ۱۳۰ در ۱۰۰ سانتی‌متر نیز باشد. هم‌چنین در کف پایین‌ترین نقطه توقف خود، فضایی ۳۰ سانتی‌متری داشته باشد
ابعاد آسانسور در پلان ساختمان تجاری
ابعاد آسانسور در پلان ساختمان تجاری به خاطر تردد بیشتر، بزرگ‌تر از آسانسور ساختمان مسکونی در نظر گرفته می‌شود. و برای آن حداقل عمق را ۱۲۰ سانتی‌متر و حداقل عرض را ۱۷۲  یا ۲۳۰ سانتی‌متر می‌گیرند. اگر از ساختمان تجاری استفاده پزشکی می‌شود، باید ابعاد آسانسور در پلان آن طوری باشد که برای برانکارد و ویلچر مناسب باشد.

نکات اضافی ضوابط راه پله و آسانسور
به جز تمامی مواردی که در بالا ذکر گردیدند، به این نکات از ضوابط راه پله و آسانسور نیز باید دقت شود:
    مهندس طراح تعداد آسانسور، ظرفیت نوع و محل قرارگیری آن را مشخص می‌کند.
    در ساختمان‌هایی که از کف ورودی اصلی بیش از ۷ متر ارتفاع دارند، تعبیه‌ی آسانسور الزامی است.
    در ساختمان‌هایی که نیاز به اجرای آسانسور دارند، باید ضوابط و استانداردهای لازم برای معلولین جسمی و حرکتی رعایت شوند.
    در ساختمان‌های ۸ طبقه یا به طور کلی ساختمان‌هایی که ارتفاع آن‌ها از کف ورودی ۲۸ متر یا بیشتر است، باید دو دستگاه آسانسور تعبیه شود.
    در تمامی ساختمان‌هایی که ارتفاع آن‌ها از کف ورودی بیش از ۲۱ متر است، باید حداقل ۱ آسانسور برانکاردبر تعبیه شود.
    در تمامی ساختمان‌های که نیاز به آسانسور دارند، باید حداقل یکی از آسانسورها ویلچربر باشد.
    حداکثر فاصله از ورودی ساختمان تا درب آسانسور باید ۴۰ متر باشد.
    اگر تعداد آسانسورها تا ۳ عدد بود، می‌توان آن‌ها را در چاه مشترک قرار داد. برای ۴ دستگاه آسانسور باید حداقل دو چاه جداگانه داشت.

چکیده ضوابط راه پله و آسانسور
 ضوابط  راه پله و آسانسور برای زمین های زیر ۲۰۰ متر مربع
    1- طبق پیوست 2 مبحث پانزدهم مقررات ملی ساختمان ، حداقل ابعاد مفید چاله آسانسورهای 4 نفره نیمه اتوماتیك ، عرض 140 وطول 160 سانتیمتر درنظر گرفته شده است . كه باتوجه به اینكه طبق ضوابط ابلاغی ابعاد مفید چاه آسانسور160*200 سانتیمتر میباشد ، ابعاد مفید 140*160 سانتیمتر برای املاك ریزدانه با مساحت سند حداكثر 200 مترمربع ویاكمتر ، ملاك قرار گیرد .
   2- طبق بند 3-1-4-4-4 مبحث سوم  مقررات ملی ساختمان ، راه پله باید دست كم 110 سانتیمتر عرض مفید داشته باشد ، مگرآنكه مجموع تعدادمتصرفان تمام طبقات استفاده كننده از راه پله كمتر از 50 نفر باشد كه دراینصورت عرض مفید می تواند به حداقل 90 سانتیمتركاهش داده شود . لذا چنانچه مساحت سند حداكثر 200 مترمربع ویا كمترباشد ، و ساختمان مربوطه نیز حداكثر تا 5 سقف و با اسكلت فلزی طراحی گردد وتعداد كل ساكنین آن نیزكمتر از 50 نفر باشند ، عرض پاگرد میانی ، یك متر(كه پله ای درپاگرد قرار نگیرد) و عرض پاگرد در ورودی آپارتمان (هم تراز با سطح واحد) 1.20 متر، ابعاد مفید و تمام شده راه پله ( به هنگام بهره برداری) 2* 4.60 متر درنظر گرفته شود .
  ضمناً ارتفاع هرپله نیز حداكثر تا 18 سانتیمترقابل قبول باشد . بدیهی است ساختمانهای مشمول رعایت ضوابط ومقررات شهرسازی ومعماری برای افراد معلول جسمی- حركتی از مفاد این متن مستثنی میباشند ومیبایست ضوابط مربوط به آنان كمافی السابق رعایت گردد .
 3- املاكی كه پس از رعایت براصلاحی ، حداكثر بر6متر و مساحت آن حداكثر 200 مترمربع وكمتر می باشد علاوه بررعایت مفاد بند 1 و 2 این دستورالعمل، الزامی به تامین لابی نداشته باشد .
   شایان ذكر است دررابطه باعدم اجرای لابی انخاذ تدابیر ایمنی و حفاظتی لازم جهت جلوگیری و كاهش آثار تخریبی درزمان وقوع حریق، ضروری می باشد .  
ضوابط راه پله و آسانسور جهت زمینهای بالاتر از 200 متر
 با ادغام ضوابط معلولین و آسانسور و ایمنی و آتش نشانی در مورد راه پله و آسانسور مورد نیاز در طرح های مسكونی به نتایج زیر میرسیم:
1 – ابعاد داخل به داخل باكس راه پله 240 در 480 سانتیمتر. ( ضمنا چشم پله نداشته باشد برای جلوگیری از دودكش شدن باكس راه پله . )
2 – ابعاد داخل به داخل باكس آسانسور 160 در 200 سانتیمتر.
3 -  لابی جلوی آسانسور 150 در 150 سانتیمتر.
4 – در صورتیكه در هر طبقه تا چهار واحد مسكونی داشته باشیم یك واحد راه پله و آسانسور كافی است
5 - در صورتیكه در هر طبقه  بیشتر از چهار واحد مسكونی داشته باشیم حداقل دو واحد راه پله و آسانسور.
6 – ارتفاع پله 17 سانتیمتر وعرض كف پله 30 سانتیمتر و دیوار دور تا دور باكس راه پله و باكس آسانسور 20 سانتیمتر .